تغيير شكل و اندازه گونه‌هاي غالب فيتوپلانكتون در سه دهه اخير حوزه جنوبي درياي خزر بر اساس تغييرات اقليم

فيتوپلانكتون يك منبع ارزشمند براي كرۀ زمين محسوب مي‌شود. آن‌ها اساس زنجيرۀ غذايي دريايي را تشكيل مي‌‌دهند و نيمي از اكسيژن اقيانوس را فراهم مي‌‌كنند. فعاليت‌هاي جوامع بشري (آنتروپوژنيك)، گازهاي گلخانه‌اي را در فضا افزايش مي‌دهد كه از عوارض مهم آن گرم شدن جهاني آب و هوا است. تغييرات اقليمي فوق خصوصيات بيوزئوشيمي دريا و بسياري از گونه‌هاي دريايي را تغيير مي‌‌دهد. اين رويداد داراي اثرات مهمي بر اجزاي اكوسيستم‌ها است كه ازجمله مي‌‌توان به كاهش اكسيژن محلول اشاره نمود. تغييرات دماي آب و جريانات آبي در اقيانوس‌ها به‌طور چشمگيري بر حيات و از بين رفتن فيتوپلانكتون اثر مي‌‌گذارد. چنانكه، ممكن است به رشد شديد (شكوفايي) يك گونه (سمي يا مضر) خاص كمك كند و منجر به پديدۀ كشند قرمز و كشند شيري شود. كشند علاوه براثرات نامطلوب زيست‌محيطي مي‌‌تواند خسارات قابل‌توجهي را به ماهيگيري و پرورش ماهي منطقه تحميل كند. مدل‌هاي سيستم زمين (EMSs)، نشان مي‌‌دهند كه انتشار گازهاي گلخانه‌اي در طول قرن آينده باعث افزايش اسيدي شدن و گرم شدن سطح اقيانوس، افزايش لايه‌بندي آب و كاهش عمق اختلاط آب و كاهش فصلي مواد مغذي ضروري براي رشد فيتوپلانكتون مي‌شود. اين الگو در اقيانوس اطلس مشاهده‌ شده است. پارامترهاي كمي (تراكم و زي‌توده) و كيفي (تركيب، شكل، اندازه) گونه‌هاي فيتوپلانكتون در اين شرايط دچار تغييرات مي‌‌شوند. با توجه به جايگاه و توان بالقوه فيتوپلانكتون بر ساير حلقه‌هاي زنجيرۀ غذايي، اين تغييرات فعاليت‌هاي اقتصادي سواحل از قبيل پرورش ماهي را تحت تأثير قرار خواهد داد، اما احتمالاً كاهش جذب دي‌اكسيد كربن در فضاي زمين رويداد نگران‌كننده‌تري محسوب مي‌شود. كاهش جذب دي‌اكسيد كربن به‌نوبه خود افزايش گرماي كرۀ زمين را تشديد مي‌‌نمايد. مطالعه Barton و همكاران (2016) نشان داد كه نه‌تنها در الگوهاي جمعيتي فيتوپلانكتون تغيير ايجاد مي‌شود بلكه الگوي تجمعات فيتوپلانكتون سيال شده و منطقه تجمع آن‌ها براي يافتن شرايط مطلوب تغيير مي‌كند. مطالعه بر تغييرات سايزي فيتوپلانكتون در درياي خزر چندان صورت نگرفته است. نصراله زاده ساروي و همكاران (1391)، تغييرات فصلي سايز و استرات‍‍ژي زندگي را در گروه‌هاي غالب فيتوپلانكتون در طي يك سال مورد بررسي قراردادند. پس از آن مطالعه درازمدت تعيين گروه‌هاي سايزي گونه‌هاي غالب فيتوپلانكتون با توجه به ورود گونه‌هاي مهاجم و تغيير سطح تروفيكي توسط akhloughM و همكاران (2017) صورت گرفت. در تحقيق حاضر روند تغييرات سايز و شكل فيتوپلانكتون طي سال‌هاي 1375 تا 1392 مورد بازبيني قرار گرفت. نتايج اين بررسي نشان داد كه فرم، شكل و استراتژي الگوي زندگي گونه‌هاي غالب طي سال‌هاي مورد بررسي نماي متفاوتي داشته است كه احتمالاً از تغييرات جهاني آب و هوا تأثيرپذيرفته است. زيرا محققان نشان دادند كه تغييرات اقليمي همراه با ديگر عوامل، شرايط پيچيده‌اي را ايجاد مي‌‌كنند كه ممكن است با تغييرات پيش‌بيني‌شده بر اساس مدل‌ها مطابقت نكند.