مطالعه‌ي تأثيرات تغيير اقليم بر تنش‌هاي اجتماعي و اقتصادي در جهان و ايران

پديد‌ۀ تغييرات اقليمي كه محصول فعاليت‌هاي انساني و توسعه ‌ناپايدار در جهان بوده، با تهديد منابع طبيعي جهان، منجر به برهم خوردن موازنۀ‌ جمعيت و امنيت غذايي شده است. اين روند با تشديد فقر و گرسنگي در جهان، به‌ويژه در كشورهاي داراي اقتصاد وابسته به كشاورزي، سلسله‌جنبان تنش‌هاي متعدد اجتماعي، اقتصادي و سياسي بوده است. ابعادي كه به عقيدۀ ‌ نظريه‌پردازان حوزۀ علوم انساني، نه‌تنها از يكديگر مستقل نيستند، بلكه در مسير تنش‌ها، بر يكديگر تأثيري هم‌افزا دارند. بعد ديگر آثار نامطلوب تغيير اقليم، در بخش تأمين منابع انرژي است، به‌خصوص در كشورهايي كه هنوز از زيرساخت‌ها، فناوري‌ها و منابع مالي كافي براي ايجاد تأسيسات انرژي‌هاي تجديد پذير برخوردار نبوده و همچنان به منابع سوخت فسيلي و انرژي برق- آبي وابستگي دارند. تحقيقات پژوهشگران متعددي در دانشگاه‌هاي معتبر دنيا حاكي از تشديد نابرابري‌هاي اقتصادي در جامعه، تحريك اعتراضات مدني و رويش و رشد گروه‌هاي شورشي و ناپايداري‌هاي سياسي و اجتماعي ناشي از كاسته شدن منابع، تضعيف بخش كشاورزي و كاهش توليد ناخالص داخلي هستند. شرايطي كه به علت كاهش نرخ توليدات داخلي و درنتيجه‌ كاهش توان پرداخت ماليات توسط افراد و بنگاه‌هاي اقتصادي و درنتيجه تضعيف منبع عمدۀ درآمد دولت‌ها، درنهايت مي‌تواند منجر به كاهش پتانسيل خدمت‌رساني دولت‌ها و كاهش رفاه اجتماعي شود و از اين دريچه نيز، به افزايش نارضايتي‌هاي اجتماعي و عواقب آن دامن بزند. در اين مطالعه‌ مروري، از نظريات محققان متعدد در بيش از 20 مقالۀ‌ داخلي و خارجي، به‌منظور بررسي آثار پيامدهاي تغيير اقليم بر بخش‌هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و سياسي و در پاسخ به اين پرسش كه كدام بخش‌هاي اقتصادي و اجتماعي، نخست در مقياس ملي و سپس در مقياس جهاني، بيشترين تأثيرپذيري را از اين پيامدها داشته، بهره ‌برده شده است. در بخش بحث و نتيجه‌گيري نيز راهكارهاي پيشنهادي و اجراشده در پروژه‌هاي مختلف جهاني، معرفي و مورد نقد و تحليل قرارگرفته‌اند. بر اساس نتايج به‌دست‌آمده، در بخش‌هايي از جهان نظير كشورهاي آفريقاي جنوبي و آسياي شرقي، تغييرات اقليمي با تهديد جدي امنيت غذايي ساكنان همراه بوده و دو محصول عمدۀ‌ گندم و برنج را با كاهش توليد مواجه نموده است. همچنين، تنازعات اجتماعي و جنگ‌هاي داخلي بعضي از اين كشورها، با خشك‌سالي‌ها و كاهش محصولات كشاورزي ناشي از افزايش قابل‌توجه دما، بي‌ارتباط نبوده است.