تغيير تركيب گونه‌اي ماهيان خليج فارس و درياي عمان ناشي از تأثير عوامل زيستي و غير زيستي

بيش از دو دهه است كه ارزيابي و پايش ذخاير كف‌زيان خليج‌فارس و درياي عمان با استفاده از روش مساحت جاروب شده (Swept Area)، در حال انجام است. منطقه مورد بررسي از مرز آبي ايران و كويت در غرب آغاز و تا مرز ايران و پاكستان در شرق درياي عمان بوده و كل منطقه مطالعاتي به 17 اشكوب A تا Q در لايه‌هاي عمقي مختلف 20-10، 30-20، 50-30 و 100-50 متر تقسيم‌بندي گرديده است. در نمونه‌برداري‌هاي سالانه 280 تا 300 ايستگاه نمونه‌برداري انتخاب و در هر ايستگاه به مدت يك ساعت ترال‌كشي كف انجام مي‌شود و سپس جداسازي نمونه‌ها به‌طور كامل براي حدود 100 گونه آبزي در حد گونه، جنس يا گروه آبزي انجام ‌شده و تمام گونه‌ها اقتصادي و تجاري به‌طور دقيق و با تأكيد مدنظر قرار مي‌‌گيرند. اين گونه‌ها شمارش و توزين شده و سپس ميزان صيد بر واحد سطح (CPUA) مقايسه ميان دو دهه مختلف 1385 و سپس 1395 انجام‌گرفته و مجموع نتايج نشان از تغيير قابل‌ملاحظه در تركيب صيد ماهيان اقتصادي و آبزيان از ديدگاه اكولوژيك در ترال كف است. برخي از گونه‌ها ازجمله ماهي سرخو، ماهي شعري، ماهي هامور، حلوا سفيد و كوسه‌ماهيان كاهش شديدي داشته و درصد وزني آن‌ها از وزن كل صيد كاهش داشته است. روند درصد كاهشي اين گونه‌ها در سال‌هاي 1385، 1390 و 1395 به ترتيب: براي ماهي سرخو (0/3، 0/1 و 0/01 درصد)، ماهي شعري (0/7، 0/4 و 0/1 درصد)، كوسه‌ماهيان(0/55، 0/12 و 0/02 درصد)، هامور (0/85، 0/55 و 0/12 درصد) و حلوا سفيد (1/31، 0/51 و 0/21 درصد) بودند. از طرف ديگر برخي از گونه‌هاي آبزي ازجمله ماهي سلطان ابراهيم، ماهي حسون، سفره‌ماهيان، ماهي كوتر و يال اسبي كه اكثراً گونه‌هاي شكارچي يا فرصت‌طلب بوده و يا اين‌كه قابليت سازگاري بالاي غذايي دارند، در تركيب صيد افزايش معني‌داري داشته‌اند. روند افزايشي گونه‌ها در سال‌هاي 1385، 1390 و 1395 به ترتيب: ماهي سلطان ابراهيم (10/5، 11/15 و 14/45 درصد)، ماهي حسون (6/35، 7/17و 8/18 درصد)، سفره‌ماهيان (15/37، 17/24و 18/89 درصد)، ماهي كوتر (3/50، 4/24، 5/02درصد) و يال اسبي (0/3، 4/50 و 8/01درصد) بودند. عوامل عديده‌اي مؤثر بر اين كاهش يا افزايش آبزيان بوده از قبيل: افزايش فشار صيادي و برداشت از آبزيان كف‌زي، تغيير اقليم و تغيير شرايط اكوسيستم و محيط‌زيست آبزيان كف‌زي، وجود تغيير در زنجيرۀ غذايي آبزيان در سطوح مختلف غذايي، افزايش ميزان انواع آلاينده‌ها و آلودگي‌هاي محيط‌زيستي، افزايش ميزان ادوات صيد با تأكيد برافزايش تور‌هاي گوشگير و مونوفيلامنت