تأثيرات احتمالي تغييرات اقليمي بر ماهي صبور (Tenualosa ilisha) در منطقه خليج فارس

تغييرات اقليمي تأثيرات عمده‌اي را در اكوسيستم‌هاي مختلف كرۀ زمين برجا گذاشته است كه ابعاد اين نوسانات در محيط‌هاي آبي و در ارتباط با ويژگي‌هايي همچون دما و خواص شيميايي آب مي‌تواند اثرات گسترده‌اي بر شاخص‌هاي زيستي آبزيان داشته باشد. ماهي صبور يكي از ماهيان مهم اقتصادي منطقه خليج فارس است. اين گونه از شمال خليج فارس، از ايران، عراق و كويت تا پاكستان، هند و خاور دور ازجمله چين و جنوب ويتنام پراكنش دارد. مهاجر رودرو بوده و به‌منظور تخم‌ريزي وارد مصب و رودخانه‌ها مي‌شود. در كنار ارزش بالاي اقتصادي اين گونه در منطقه، كاهش سهم آن در سبد صيادان منطقه در سال‌هاي اخير بدون تغيير در ميزان تلاش صيادي، لزوم نگرشي دقيق تر را بارزتر مي‌نمايد. بر اساس آمار صيد ارائه شده از سوي شيلات استان خوزستان، ميزان صيد ماهي صبور از مقدار 5485 تن در سال 1390 به 1792 تن در سال 1395رسيده است (12درصد به 8 درصد از كل صيد استان). در مطالعه‌اي كه در كشور عراق و در فصول صيد سال‌هاي 1990 تا 2006 صورت گرفته، مشخص‌شده كه ماهي صبور در بازه زماني(2002-1990) 38/9 درصد از كل صيد و در فاصله 2007-2003 تنها 1/5درصد از كل صيد را تشكيل داده است. علاوه بر اين در كشور كويت نيز در فاصله زماني 2004-1995 كاهش 89 درصدي در آمار صيد ماهي صبور (البته به‌صورت مشترك با حلوا سفيد)، اعلام ‌شد‌است. يكي از ويژگي‌هاي شاخص اين گونه مهاجرت آن به‌منظور تخم‌ريزي به رودخانه‌هاي آب شيرين منتهي به خليج فارس (عمدتاً كارون و اروندكنار در ايران و هورهاي بالادست در كشور عراق) است كه شرايط فيزيكي و شيميايي آب و پرآبي رودخانه تا حدود زيادي بر آغاز اين فعاليت تأثيرگذار است. مطالعات مشخص نموده توليدمثل ماهيان به‌عنوان يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي زيستي به واسطه انواع عوامل محرك محيطي و داخلي تنظيم مي‌شود. در مطالعات متعددي تأثير تغييرات اقليمي ازجمله دما و شوري آب بر مهاجرت، بقا و رسيدگي جنسي و تخم‌ريزي ماهيان مهاجر به آب شيرين ازجمله ماهي صبور تأييد شده است. از سويي نتايج مطالعات صورت گرفته در ارتباط با شاخص‌هاي كيفي رودخانه كارون گوياي آن است به‌ويژه در ارتباط با شوري قادر به خودپالايي نيست. مقايسه ميانگين بيست‌ساله اخير داده‌هاي ثبت شده در ارتباط با دما در ماه‌هاي مهاجرت ماهي صبور (مارس و آوريل) در محل تلاقي رودخانه اروندرود (انتهاي رود كارون) و دريا، گوياي افزايش حدوداً 21 درصدي بوده است. مقايسه ميانگين بيست‌ساله گذشته بارش‌ها در همين زمان و مكان نيز گوياي كاهش حدوداً 70 درصدي است. درمجموع شرايط محيطي مذكور و تغييرات اقليمي موجود در منطقه اروندرود به‌عنوان نقطه استراتژيك جهت آغاز مهاجرت‌هاي توليدمثلي ماهي صبور حاكي از وجود روندي نامطلوب براي چرخه حياتي اين گونه است.