ارتباط عوامل فيزيكي و كلروفيل a با تركيب گونه‌اي ماهيان كف‌زي در آب‌هاي دريايي هرمزگان (خليج فارس)

واضح است كه اولين تأثير تغييرات اقليمي در دريا، تأثير بر شرايط فيزيكي است. اين‌كه كدام آبزي در يك مكان خاص در اقيانوس وجود داشته باشد و چگونه زندگي كند، به‌طور عمده توسط عوامل شيميايي و فيزيكي تعيين مي‌شود. پژوهش حاضر با هدف تعيين عوامل فيزيكي مؤثر بر الگوي تنوع گونه‌اي و فراواني ماهيان كف‌زي، در سال‌هاي 1393 و 1395 در آب‌هاي دريايي هرمزگان از رأس نايبند تا جنوب شرقي جزيره قشم اجرا شد. نمونه‌برداري از ماهيان به روش مساحت جاروب شده، انجام گرديد. فراواني هر يك از گونه‌هاي ماهي در هر ايستگاه نمونه‌برداري به‌عنوان عامل مبين ساختار جامعه برآورد شد. عوامل فيزيكي آب دريا و ميزان كلروفيل اِي در هر ايستگاه نيز با استفاده از دستگاه CTD و در 7 متر نزديك بستر دريا مورد سنجش قرار گرفت. نرم‌افزار اكسل نسخه 2016 جهت انجام محاسبات و بسته نرم‌افزاري پرايمر نسخه 6 جهت انجام آزمون‌هاي آماري استفاده گرديد. آزمون تحليل RELATE براي تعيين همبستگي بين ماتريس‌هاي تشابه فراواني گونه‌ها و عوامل محيطي طي دو سال مورد بررسي و آزمون BEST به‌منظور تعيين زيرمجموعه‌اي از عوامل فيزيكي كه مي‌تواند به بهترين وجه توصيف‌گر الگوي پراكنش ماهيان كف‌زي باشند به كار گرفته شد. در سال 1393 تعداد 165 گونه ماهي كف‌زي در 61 ايستگاه نمونه‌برداري مشاهده شد. فراواني كل اين ماهيان در هر مايل‌مربع دريايي 29687 و شاخص غناي گونه‌اي مارگالف در اين سال 15/9 به‌دست آمد. در سال 1395 تعداد 145 گونه ماهي كف‌زي در 55 ايستگاه مشاهده شد. فراواني كل اين ماهيان در هر مايل‌مربع دريايي 41807 و شاخص غناي گونه‌اي مارگالف در اين سال 13/5 به‌دست آمد. اين نتايج حاكي از كاهش 6 تا 15 درصدي در غناي گونه‌اي ماهيان كف‌زي طي دو سال بررسي در محدوده تحت پوشش است. در سال‌هاي 1393 و 1395 ميانگين عوامل محيطي مورد بررسي به ترتيب بدين قرار به‌دست آمد: عمق آب (41/9 و 42/6متر)، دماي آب (25/2 و 24/2 درجه سانتي‌گراد)، هدايت الكتريكي (58/3 و 57/4ميلي‌زيمنس بر سانتي‌متر)، شوري (38/8 و 38/9 گرم بر ليتر)، پي اِچ (8/29 و 8/15)، درصد اشباع اكسيژن (73/5 و - درصد)، كدورت (- و ntu15/9) و كلروفيل اِي (0/76 و 1 ميكروگرم بر ليتر). بر اساس نتايج تحليل RELATE ، همبستگي بين الگوي فراواني گونه‌ها و عوامل محيطي مورد بررسي در سال 1393 (0/527= ρ و 0/001=P) و 1395 (0/336= ρ و 0/001=P) معني‌دار است. اين آزمون همچنين نشان داد كه الگوي فراواني گونه‌ها (0/023= ρ و 0/385=P) و الگوي مجموعه عوامل محيطي (0/022= ρ و 0/35=P) بين دو سال مذكور هيچ همبستگي معني‌داري ندارند. آزمون BEST نشان داد كه دما، هدايت الكتريكي، شوري و پي اِچ در سال 1393 (0/432= ρ و 0/01=P) و 1395 (0/416= ρ و 0/01=P) به بهترين وجه توصيف‌گر الگوي تنوع گونه‌اي و پراكنش ماهيان كف‌زي هستند. به عبارتي در نقاطي كه ميزان اين چهار عامل باهم مشابه باشد، فراواني و تنوع گونه‌اي نسبتاً مشابهي را مي‌توان انتظار داشت. عوامل مذكور تابع شرايط اقليمي هستند ولي اين‌كه تغيير شرايط اقليمي چه تغييرات سودمند يا زيان‌باري را در تنوع گونه‌اي ماهيان كف‌زي مي‌تواند به دنبال داشته باشد مستلزم پژوهش‌ها و داده‌هاي بيشتر است.