تغييرات اقليمي، فعاليت‌ها و بهره‌برداري‌هاي انساني و گسترش كوير ميقان

تأثير تغييرات اقليمي از طريق تغيير ميزان بارندگي، توزيع فصلي، ناهنجاري‌هاي زمان وقوع و شدت بارش بر اكوسيستم‌هاي آبي بسيار پيچيده، اما محتمل است. تالاب ميقان چاله اي طبيعي است كه بين دو رشته‌كوه زاگرس و ايران مركزي شكل گرفته اين تالاب در مركز قلب استان مركزي واقع شده است. مساحت اين زيرحوضه در حدود 5514 كيلومترمربع و متوسط بارش سالانه آن در حدود 290 ميلي‌متر است. وسعت كوير ميقان اراك نسبت به دهه‌هاي گذشته چندين برابر افزايش يافته به‌طوري كه اراضي زراعتي اطراف را از حيز انتفاع خارج ساخته و خود به يكي از معضلات طبيعي در استان مركزي بدل شده است. پلاياي ميقان به علت نفوذپذيري مناسب منبع اصلي و محل ذخيره مهم آب زيرزميني دشت اراك محسوب مي‌شود. در اين تحقيق داده‌هاي ماهانه ايستگاه سينوپتيك كشور و مقادير متناظر داده‌هاي هيدرومتري براي دوره زماني 2005-1940 مبناي محاسبات پژوهش حاضر قرارگرفته است. در اجراي روش تحقيق با انتخاب ده قنات در محدوده حوضه ميقان و با توزيع همگون جغرافيايي, تغييرات كمي آب قنات‌ها در طول دوره‌هاى كم آبي و پرآبي مورد بررسى قرار گرفت. تغييرات سري‌هاي زماني داده‌هاي ميانگين دبي و تخليه از قنات‌ها جمع‌آوري و تنظيم گرديد. سپس با استفاده از روشهاي آماري- گرافيكي، روند تغييرات ماهانه فصلي و سالانه سطح آب زيرزميني مورد مقايسه قرار گرفت. از نرم‌افزار سيستم اطلاعات جغرافيايي در جهت ارزيابي تغييرات مكاني و زماني تراز آب زيرزميني استفاده شد. نتايج تحقيق نشانگر 28/50- ميليون مترمكعب افت سطح آب زيرزميني در آبخوان‌هاي اراك است. نتايج به‌دست‌آمده براي قضاوت كلي ارتباط بين تغييرات بارندگي و افت منابع آب‌هاي سطحي و زيرزميني زيرحوضه ميقان اراك كافي تشخيص داده شد. نتايج حاصله مويد نوسانات متفاوتي در فصول مختلف سال است. نوسانات تبخير و بارش باعث تغيير قابل‌توجه در تراز آبخوان‌ها شده است. در فصول مرطوب با جاري شدن روان آب وارده، به سمت مركز كوير، به‌سرعت سطح سفره‌هاي آب زيرزميني بالا آمده و محدوده‌ درياچه و اطراف آن به‌صورت باتلاق درمي‌آيد. در فصول خشك با تبخير و تعرق زياد و بهره‌برداري از آب‌هاي زيرزميني توسط چاه‌هاي كشاورزي، براي جبران اُفت حاصله، آب شور از مركز كوير به اطراف حركت مي‌كند كه اين پديده سبب شوره‌زار شدن زمين‌هاي كشاورزي گرديده است. هرز آب‌هاي ورودي كه به دليل شوري كويرهاي اطراف اشباع از نمك هستند به دليل افزايش دماي هوا در فصول خشك به سرعت تبخير شده و نمك خود را در درياچه باقي مي‌گذارند. نتايج تحقيق نشان داد زير حوضه ميقان اراك به علت ناهنجاري‌هاي اقليمي و پيامد‌هاي ناشي از افت منابع آب‌هاي زير زميني در معرض بيابان‌زايي است. چنين استنباط مي‌شود كه اگر روان آب‌هاي وارده در فصل مرطوب با تأخير وارد شوند و همچنين برداشت‌هاي بي‌رويه از آب‌هاي زيرزميني مهار نگردد، سطح آب زيرزميني از نوسانات بيشتري برخوردار شده و درنتيجه شوري خاك نيز در افق سطحي افزايش پيدا خواهد كرد.