كاهش اثرات تغيير اقليم بر جوامع روستايي با تغيير رويكرد كشاورزي به كاشت و توسعه گياهان بومي و مقاوم به خشك‌سالي: مطالعه موردي درختچه استبرق (Calotropis procera)

امروزه موضوع خشك‌سالي و بحران آب در خاورميانه و به‌ويژه در ايران، موجبات نگراني‌هاي جدي را در جامعه به وجود آورده است. تغيير اقليم، مديريت نادرست منابع آبي، الگوي نامناسب كشاورزي، توسعه بي‌رويه شهرسازي و كاهش پوشش گياهي از دلايل بروز خشك‌سالي ذكر شده‌اند. خشك‌سالي يك پديدۀ بوم‌شناختي، زراعي و اجتماعي است كه خسارت‌هاي زيادي به زندگي انسان و اكوسيستم‌هاي طبيعي وارد مي‌آورد. مدل‌هاي پيش‌بيني نشان مي‌دهند، جهان طي ۳۰ سال آينده دچار يك خشك‌سالي بحراني خواهد شد. ايران به‌واسطه قرار گرفتن در منطقه خشك در زمره مناطق تأثيرپذير جدي است. بنا بر گزارش موسسه منابع جهاني (WRI) ايران در رتبه ۱۳ كشورهايي است كه تا سال ۲۰۴۰ تحت تنش آبي قرار خواهد داشت. امروزه پديدۀ خشك‌سالي مهم‌ترين تهديد براي ادامه حيات و معيشت جوامع روستايي مناطق جنوبي ايران است. يكي از راه‌هاي مقابله با تهديد خشك‌سالي تغيير الگوي كشاورزي به گياهان با نياز آبي اندك و يا بدون نياز به آبياري است. توسعه كاشت گياهان دارويي با نياز آبي اندك مي‌تواند تهديد كم‌آبي را به فرصت تبديل كند و باعث شكوفايي اقتصاد جوامع روستايي در معرض تنش كم ‌آبي گردد. از اين ‌بين درختچه استبرق (Calotropis procera) به دليل ويژگي‌هاي خاص مي‌تواند گزينه مناسبي باشد. اين درختچه داراي پتانسيل‌هاي شناخته ‌شده در كاربردهاي دارويي، آفت‌كشي، سوخت زيستي، صنعت و محيط‌زيست است. استبرق همچنين داراي پتانسيل‌هاي داروئي، فيتوشيميايي، اقتصادي و بوم‌شناختي است. با توجه به اهميت اين گياه در احياء مناطق خشك و بياباني و تبديل آن‌ها به مناطق اقتصادي، بررسي چگونگي حفظ و احياء پوشش گياهي در منابع طبيعي از اهميت خاصي برخوردار است و لازم است كه مورد توجه خاص قرار گيرد. جهت رسيدن به اين هدف، بايد ويژگي‏هاي اكولوژيك گونه‌‏هاي مهمي را كه تشكيل‌‌دهنده پوشش گياهي در عرصه منابع طبيعي مي‏باشند، مورد شناسايي قرارداد و سپس جهت اصلاح و احياء رويشگاه‏هاي آن اقدام نمود. استبرق با توجه به سازگاري بسيار به شرايط كم‌ آبي محيط و كاربردهاي دارويي و صنعتي مي‌تواند جايگزين اقتصادي بسيار مناسبي براي كشت جايگزين محصولات كم بازده و پرمصرف آبي باشد. از طرفي اين گياه در زمين‌ها و نيز آب‌هاي نامناسب براي كشاورزي مي‌تواند به‌خوبي كشت و توسعه يابد. برنامه‌ريزي اصولي جهت توسعه كاشت، احياء، بهره‌برداري و حفاظت از اين گياه در عرصه‌هاي طبيعي و كشاورزي مي‌تواند كمك مؤثري در اشتغال‌زايي و تداوم اقتصاد جامعه روستايي در معرض تنش آبي در جنوب كشور باشد