بررسي آشكار سازي تغيير اقليم بر حوضه درياچه اروميه

درياچه اروميه از درياچه‌هاي شور طبيعي در مركز يك حوضۀ زهكشي بسته است. در ميان درياچه‌هاي موجود در جهان در مقام بيستم قرار دارد و بزرگترين درياچۀ نمك در ايران و خاورميانه است. اهميت درياچه اروميه و فرآيند رو به خشك شدن آن در سال‌هاي اخير، بررسي علل و راهكارهاي حفظ آن بيش از پيش حائز اهميت ساخته است. در مورد علل اين پديده، دو دليل اصلي قابل بررسي است. يكي تغيير در اقليم و نوسانات آب‌وهوايي و ديگري مديريت نادرست استحصال آب در حوضۀ آبريز اين درياچه است. اين تغييرات مي‌‌تواند ناشي از دو عامل تغييرات دروني و عوامل خارجي باشد. تغييرات دروني در سيستم اقليم ناشي از تغييرات ذاتي موجود در سيكل پديده است كه به‌صورت تغييرات دهه‌اي ظاهر مي‌شود. به جهت فرض اول، تحليل ارتباط سري زماني طولاني مدت عامل بارندگي و فرض دوم، بررسي روند دبي جريان‌هاي ورودي به درياچه بررسي گرديد. آمار موجود در ايستگاه‌هاي هيدرومتري و هواشناسي حوضۀ درياچه اروميه، شامل اندازه‌گيري‌هاي آمار بارندگي متوسط ساليانه از سال 1951 تا 2005 در پنج ايستگاه سينوپتيك و تبخير‌سنجي موجود در حوضۀ درياچه و دبي متوسط سالانه مربوط به سال‌هاي 1351 تا 1386 در شش ايستگاه موجود در حوضۀ درياچه اروميه است. ابتدا دوره‌هاي تر و خشك هيدرولوژي و اقليمي با رسم ميانگين متحرك تعيين گرديد. سپس جهت تعيين تأثير اين پديده در سطح حوزۀ آبخيز، اقدام به پهنه‌بندي شاخص خشك‌سالي SPI گرديد. نتايج حاصل از مطالعه، روند تغييرات داده‌هاي بارندگي در 5 ايستگاه مطالعاتي طي 55 سال به‌صورت كاهشي بوده كه اين كاهش، در ايستگاه‌هاي تبريز و اروميه و شرفخانه بيشتر به چشم مي‌‌آيد. روند حاصل از بررسي سري زماني دبي همه رودخانه‌ها در بالا دست و پائين دست، روند كاهشي در طول 34 سال مورد مطالعه داشته‌اند. البته با توجه به اين‌كه تغييرات دبي تابعي از تغيير عوامل اقليمي و انساني است، تحليل عامل غالب اين روند كاهشي مستلزم بررسي تأثير عوامل به‌طور جداگانه است، همچنين مقادير SPI برآورد شده در ايستگاه مطالعاتي روند رو به كاهش مقادير و افزايش شدت خشك‌سالي طي توالي زماني را نشان مي‌‌دهد. با افزايش دوره‌هاي خشك در سال‌هاي مطالعاتي و تأثير عوامل مختلفي همچون دخالت‌هاي بشري در اكوسيستم منطقه، استفاده نامناسب از منابع آب سطحي و زير زميني به همراه تغييرات اقليمي را دليل روند كاهشي سطح آب درياچه، شور شدن و خشك شدن درياچه، قابل تائيد است.