تأثير تغييرات مساحت تالاب هورالعظيم بر حضور ماهيان

تالاب هورالعظيم يا هورالهويزه، بخشي از تالاب دائمي آب شيرين در بين‌النهرين است كه ميان دو كشور ايران و عراق قرارگرفته است. مساحت تالاب هورالعظيم از سال 1973 تا 2000 روند كاهشي داشته و بين سال‌هاي 2000 تا 2005 به يك ثبات نسبي مي‌رسد و مجدداً در سال 2010 با افزايش سطح مواجه شده و نهايتاً در سال 2011 تاكنون با كاهش مواجه شده است. در اين بررسي كه در سال 1393 انجام شد در تالاب 15 گونه ماهي متعلق به 3 خانواده شناسايي شد. در تحقيقاتي كه در سال‌هاي 2006 و 2008 در تالاب هويزه در بخش كشور عراق انجام ‌شده بيشترين فراواني به گونه‌هاي ماهي بياح، كاراس، حمري و شلج تعلق داشته است و در مطالعه كنوني نيز گونه‌هاي ذكر شده 89/3 درصد از كل صيد را تشكيل داده‌اند. در بررسي‌هاي انجام ‌شده در تالاب الهويزه 18 گونه ماهي را شناسايي شده است. با توجه به مطالعات انجام ‌شده در سال‌هاي اخير، آلودگي‌هاي ناشي از ورود پساب‌هاي صنعتي، كشاورزي و شهري تالاب هورالعظيم چه در كشور ايران و چه در كشور عراق از طريق رودخانه‌هاي منتهي به تالاب افزايش يافته و درنتيجه شرايط زيست را براي ماهيان سخت‌تر كرده و بدين ترتيب غالبيت ماهيان مقاوم همچون بياح، شلج، كاراس و حمري را به همراه داشته است. ازآنجاكه تالاب هورالعظيم داراي شرايط گرمسيري است، كاملاً قابل پيش‌بيني است كه عامل عمق، در پراكنش گونه‌اي ماهيان بيشترين تأثير را دارد. با نگرشي بر تصاوير جمع‌آوري شده، گزارشات منتشرشده و اخذشده از سازمان فضايي ايران روند تغييرات در سطح تالاب بررسي گرديد. گونه‌هايي كه مناطق تالابي زيستگاه اصلي آن‌ها بوده است تحت شرايط فعلي تالاب هورالعظيم ازنظر كاهش حجم آب ورودي و دبي، افزايش شوري و آلودگي‌هاي احتمالي به حيات بيولوژيك خود به‌عنوان گونه‌هاي مقاوم ادامه مي‌دهند ولي به‌طور مشخص تنوع گونه‌هاي بومي منطقه در سال‌هاي اخير در اين تالاب كاهش داشته است. توسعه طرح‌هاي عمراني متعدد نظير جاده‌سازي، نيروگاه‌هاي حرارتي، خطوط انتقال نيرو، صنايع نفت و پتروشيمي، صنايع فولاد و خطوط انتقال نفت به‌طور گسترده بر كيفيت و وسعت آب آن تأثير گذاشته است. شواهد رو به رشدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد جمعيت و تنوع گونه‌هاي منابع آب‌هاي شيرين استان ازجمله تالاب‌ها رو به كاهش است. بررسي و مقايسه تصاوير ماهواره‌اي مربوط به تالاب هورالعظيم در سال‌هاي 1970، 1990 و 2000 ميلادي نشان مي‌دهد كه بيشترين ضربه به پيكر اين تالاب ناشي از اجراي برنامه‌هاي سدسازي در دو كشور تركيه و عراق بوده است. تبادل‌نظر و جلب حمايت مردم محلي و بهره‌برداران از تالاب در ارتقاء بازدهي استراتژي‌هاي مديريتي بسيار قابل‌توجه خواهد بود. همچنين با توجه به مشترك بودن دو كشور ايران و عراق در بهره‌برداري از تالاب، مي‌توان با انجام مطالعات مشترك تحقيقاتي، نتايج را بهتر، علمي‌تر و واقعي‌تر تجزيه و تحليل نمود و مديريت حفاظت اكوسيستم آن را قوي‌تر اعمال كرد.