نشانه‌هاي اثرات تغييراقليم بر اكوسيستم آبي تالاب ميقان اراك در دوره پنجاه‌ساله

برخي از تحقيقات انجام ‌شده، شواهدي از تغيير آب و هوا و يا نوسات شديد در مناطق مختلف كشور را نشان داده‍اند. بررسي روند زماني تغييرات عناصر آب و هوا مي‌‌تواند به تشخيص اثر تغيير اقليم در مناطق مختلف كشور كمك كند. تالاب ميقان چاله‌اي طبيعي است كه بين دو رشته‌كوه زاگرس و ايران مركزي شكل گرفته است. اين تالاب در مركز زيرحوضه ميقان و در قلب زير حوضه مركزي گسترده شده است. مطالعه حاضر با هدف بررسي روند تغيير پارامترهاي هواشناسي به‌صورت ماهانه، فصلي و سالانه و تعيين سهم نسبي تأثير متغيرهاي آب‌وهوايي بر مؤلفه‌هاي دبي آب‌هاي سطحي و زيرزميني در زيرحوضه ميقان اراك، صورت گرفته است. جهت آشكارسازي ميزان تأثير بارش بر منابع آب سطحي و زيرزميني داده‌هاي اقليمي و هيدرولوژيكي 84 ايستگاه در طول دوره بلند مدت اقليمي پنجاه‌ساله مورد پردازش و بررسي قرار گرفت. بررسي هيدروگراف ميانگين ماهانه‌ پنجاه سال و محاسبه ميانگين متحرك پنج و هفت ساله آن در دوره بلند مدت، انجام شد. سپس ميزان همبستگي ارتفاع بارش با ارتفاع روان آب بر حسب ميلي‌متر محاسبه و مقايسه گرديد. متغير دبي روان آب نيز با روندي رو به كاهش با شيب 0/23 در معادله همبستگي چند جمله‌اي (Polynominal) در بازه زماني مورد بررسي ترسيم و رابطه همبستگي دبي روان آب، با روند كاهشي (0/23= R2) و ضريب تبيين رابطه از نوع تواني (Power) محاسبه شد. از مقايسه رابطه ضريب روان آب و عمق سفره آب زيرزميني به اين نتيجه دست‌يافته شد كه هر جا عمق سفره آب زيرزميني بالا بوده، ضريب روان آب كم و هرجا عمق سفره آب زيرزميني پايين بوده ضريب روان آب بالاست. در طول پنجاه سال اخير، بارش سالانة زيرحوضة آبخيز ميقان 41/8 ميلي‌متر (16/4 درصد) و دماي سالانة زيرحوضه ميقان 0/9درجة سانتي‌گراد (8/3 درصد) افزايش يافته است. نمودار تفاضل ميانگين سالانه دبي روان آب از ميانگين بلند مدت آن و همچنين نمودار تفاضل ضريب خشكي سالانه از ميانگين بلند مدت آن، نشان داد شدت اختلاف نوسانات در اوايل و اواسط روند كمتر و در اواخر روند بيشتر است. نمودار نوسانات سالانه ميانگين ضريب خشكي در طول دوره پنجاه‌ساله اذعان مي‌‌دارد كه روند ضريب خشكي در زيرحوضه ميقان صعودي بوده است. سال‌هاي پاياني روند، از بيشترين ميزان فاصله و اختلاف با مقادير ميانگين بلند مدت حكايت دارد. ضريب خشكي در سال1390 حدود 6 درجه و در سال 1391، 10/8درجه كمتر از ميانگين دوره بلند مدت برآورد و محاسبه شد. از آنجايي كه ضريب خشكي دمارتن نسبت مستقيم با بارندگي و نسبت معكوس با دماي سالانه دارد، تداوم روند رو به رشد ضريب خشكي، در سال‌هاي آتي، بيانگر اين رهيافت است كه شرايط بياباني در سنوات آينده بر منطقه حاكميت خواهد داشت. نتايج كلي حاصل از اين بررسي تشديد خفيف و بطئي افزايش گرمايش و كاهش بارش در زيرحوضه ميقان به همراه افزايش نوسانات شديد بارش و مقادير حدي دما بوده است.