خوانشي تازه از ديباچه‎ي گلستان

اثر هنري فقط در نتيجه‌ي تنوع هنري فرد هنرمند آفريده نمي‌شود و كاملاً محصول تخيل مؤلف يا هنرمند نيست، بلكه مؤلف يا هنرمند از نظرها، واژگان و باورهاي فرهنگ خود براي توليد اثر هنري بهره مي‌جويد كه براي مخاطبي از همان فرهنگ قابل درك باشد. در واقع اثر هنري تحت¬ تأثير گفتمان¬هاي گوناگوني شكل مي¬گيرد و يكي از مهم‌ترين گفتمان¬هاي هر جامعه¬اي قدرت سياسي حاكم در جامعه¬اي است كه مؤلف متن تحت¬ تأثير آن مي¬تواند قرار داشته باشد و با آن به تعامل و گفت‎وگو بپردازد. در پژوهش حاضر با توجّه به مسائل تاريخي روزگار سعدي و در نظر گرفتن اوضاع اجتماعي آن روزگار، ديباچه‌ي گلستان‎ از منظر سياسي- اجتماعي مورد خوانش قرار گرفته است و با توجّه به نشانه‌هايي كه در متن آمده، تحليلي تازه از ديباچه‌ي گلستان ارائه شده است. بر اساس يافته‌هاي اين خوانش، سعدي ساختار سياسي جامعه و حاكمان عصر خود را مورد انتقاد قرار داده است و گفتمان قدرت را در جامعه به نقد كشيده است. وي با استفاده از عنصر روايت، تخيل، تشبيهات و استعاره‌ها، جهان ممكني را ‌آفريده است و سپس با قرينه‌ها و نشانه‌هايي مخاطب را به جهان واقع ارجاع مي‌دهد. جملات ديباچه‌ي گلستان داراي معاني ثانويه است و به مفاهيمي جز آنچه در سطح كلام آشكار است، دلالت مي‌كنند. سعدي با قلم سحّار خويش در پي آن بوده است كه ناخشنودي خود را از وضعيت حاكم بر جامعه بازگو كند تا حاضران و ناظران با درك ظرافت‌هايي كه سعدي در سخن خويش به كار برده است، بتوانند از وضعيت زمانه‌ي سعدي و آنچه بر مردمان آن روزگاران گذشته است، آگاهي يابند.