گونه‎هاي روايي حكايات گلستان و سه عنصر كنش، گفت‌وگو و پيرنگ

روايت شناسي شاخه اي از نشانه شناسي است كه با هرنوع روايت اعم از ادبي يا غير ادبي، داستاني يا غير داستاني، كلامي يا ديداري سر و كار دارد و به دنبال آن است كه واحدهاي كمينة روايت و به اصطلاح دستور پيرنگ را مشخص كند. برخي از نظريه پردازان به آن دستور زبان داستان نيز گفته اند.سعدي در اثر برجسته خود گلستان كه از عالي ترين نمونه هاي ادب تعليمي در زبان فارسي است به بيان آموزه هاي اخلاقي و تربيتي در قالب روايت پرداخته است. بررسي حكايت ها نشانگر آن است كه روايت و گونه هاي روايت پردازي به ميزاني وسيع مورد عنايت او و در نظرش حائز اهميتي وافر بوده است.پژوهش حاضر به بررسي گونه هاي روايي بر اساس سه عنصر گفتگو، كنش و پيرنگ مي پردازد. حاصل اين جستار آن است كه از ميان مجموع 179حكايات مندرج در گلستان، 97روايت يعني 1/545% به حكاياتي اختصاص يافته كه تنها داراي عنصر گفتگو است و ميان پرسشگر و شخصيت اصلي رخ مي دهد و گاه به تنهايي و به شكل تك گويي از زبان شخصيت اصلي كه همان سعدي است بيان مي شود و 77 روايت يعني 43 % به گونه دوم روايت اختصاص مي يابدكه سه جفت نقش متقابل، نقش مايه ها، وضعيت پايدار اوليه، گره افكني و وضعيت پايدار ثانويه در آن آشكار است. در سومين دسته از حكايات گلستان كه 7/2 % مجموع حكايات يعني 5 روايت را شامل مي شود شخصيت ها و عناصر فرعي داستان مانند مكان و زمان به عنوان رمزگان نمادين به كار رفته است.