تأثير سيستم چراي كوتاه¬مدت بر برخي ويژگي¬هاي ريخت¬شناختي گياهي در مراتع سارال كردستان

يكي از روش¬هاي سنتي شناخته¬شدۀ چراي دام در مراتع سارال كردستان «شگل¬داري» است. مطالعۀ حاضر با هدف بررسي تأثير اين سيستم چرايي بر برخي ويژگي¬هاي ريخت¬شناختي گياهي در سال¬هاي 89 و 90 انجام شد. قبل از آغاز فصل رويشي سال 1385 اقدام به محصور كردن قطعه¬اي نيم هكتاري در محدوده¬اي معرّف از مرتع در سامان زردوان شد. در هر يك از اين دو سال بخشي همگن با داخل قرق انتخاب و از ورود دام به اين بخش¬ها نيز جلوگيري شد. سه گونۀ كليدي Bromus tomentellus، Cephalaria kotschyi و Ferula haussknekhtii انتخاب شد. در مراحل مختلف رويشي اقدام به اندازه¬گيري ويژگي¬هاي ريخت¬شناختي قطر كوچك و بزرگ يقه، قطر كوچك و بزرگ تاج و ارتفاع پنج تا 10 پايه شد. براي تجزيۀ آماري داده¬ها از تجزيۀ مركب با طرح پايۀ كاملاً تصادفي نامتعادل استفاده شد. تمامي مراحل تجزيۀ داده¬ها از جمله مقايسۀ ميانگين آنها به روش دانكن انجام شد. در گونۀ B. tomentellus ويژگي¬هاي ميانگين قطر تاج و ارتفاع بجز مرحلۀ رويشي تحت تأثير شرايط سال و شرايط چرايي قرار نگرفتند و ميانگين قطر يقه حتي در مراحل مختلف رويشي نيز يكسان بود. در گونۀ C. kotschyi جز ويژگي ارتفاع، دو ويژگي ديگر تحت تأثير تغييرات سال قرار نگرفتند. در گونۀ F. haussknekhtii دو ويژگي ميانگين قطر تاج و ارتفاع اين گونه نسبت به شرايط سال و چراي دام تغيير كردند و ميانگين قطر يقه نسبت به شرايط چرايي تحت تأثير قرار گرفت. دو گونۀ B. tomentellus و C. kotschyi در برابر چراي دام مقاومتر از گونۀ F. haussknekhtii بودند. مي¬توان نتيجه¬گيري كرد كه چراي دام در اين سيستم سنتي آثار منفي قابل توجهي بر دو گونه از سه گونۀ كليدي نداشت.