بررسي و تحليل حرص و آز از ديدگاه محمدبن زكرياي رازي و مولوي

Study and Analysis of Greed from Zakaria Razi s and Rumi s Views

اخلاق و مباني تربيتي همواره از مهم‌ترين اصول زندگي انسان در فرهنگ‌هاي مختلف بوده است و انديشمندان و متفكران بسياري، در حوزه‌ي اخلاق و سلامت نفس، آثار چشمگير و ديدگاه‌هاي قابل توجهي ارائه كرده‌اند. ازجمله‌ي متفكران اخلاق‌محور و نفس‌ستيز كه در اين پژوهش آراي آنان از اين ديدگاه مورد بررسي قرار گرفته، محمدبن زكرياي رازي و مولوي هستند. پژوهش حاضر به روش توصيفي- تحليلي با هدف بررسي نظام اخلاقي رازي و مولوي در باب مقوله‌ي آز، به تبيين دو ديدگاه پرداخته است. مسأله‌اي كه اين پژوهش در صدد تبيين آن است اين است كه اساساً ديدگاه رازي و مولوي در باب مقوله نفس و آز آيا همسان است؛ در غير اين صورت تفاوت ديدگاه آنان ناشي از چيست؟ فرض پژوهش اين است كه بنا بر تفاوت مشرب و ديدگاه1 معرفتي آنان، ديدگاه اين دو نسبت به مقولات مزبور متفاوت است. ازنظر رازي سلامت نفس در گرو چيرگي بر هوي و مبارزه با آن است، مولوي نيز رسيدن انسان به كمال و تقرب به خداوند را در گرو دوري از رذائل اخلاقي و اميال نفساني مي‌داند. اين مقاله بيانگر آن است كه رازي به سه نوع حرص بر خوردني، حرص بر جماع، حرص بر درآمد و مال اشاره كرده است و آن را نتيجه‌ي زايل شدن خرد مي‌داند، همين مسأله بيانگر ديدگاه تجربي و تجويزي اوست، همچنين او بهترين راهكار براي مقابله با اين بيماري نفساني را ميانه‌روي و اعتدال مي‌داند، مولوي نيز منشأ حرص و آز را حب دنيا و دور شدن از خداوند مي‌داند و با ديدگاهي صوفيانه، روي‌آوردن به قناعت و حداقل‌گرايي را بر زياده‌خواهي ارجح مي‌داند.

Razi in the book of Clinical Medicine describes the diseases of the soul that are produced by following whim in which the self is subjected to. He suggests that the only way of preventing and treating this disease, he insists that if the soul rushes to follow the wisdom and it acts in accordance to the instructions of wisdom, it will not suffer from the disease, and if it is influenced by neglect and unconsciousness become ill, it can be treated that takes it into the command of wisdom. Now, one of the vices that Razi has discussed in the thirteenth chapter of medicine is greed. The question arises as to how does greed cause the disease of soul? Is your soul health endangered?