هنر بيان بهار در زندان¬سروده¬هايش

يكي از قالب¬هاي مهم ادبي در شعر پارسي زندان¬سروده يا حبسيه است. بيشتر اين سروده¬ها در قالب قصيده است و وارونۀ ديگر قصيده¬ها كه بيشتر روي در ستايش دارند و كمتر به احوال شخصي شاعر مي¬پردازند و از حس و شور و حال كم بهره¬اند، زندان¬سروده¬ها كه ميوۀ روزها و ماه¬ها و شايد سال¬هاي تنهايي شاعر است سروده¬هايي عاطفي و گرم و شورانگيزند. اين شعرها را شاعر براي دل خويش و گزارش حال خود به مردمان و حتي به اميد اثرگذاري بر كساني كه او را به بند كشيده¬اند سروده مي¬شود و از ديد عاطفي داراي ارزش بسيار هستند. بهار هم كه سال¬هاي فراواني از عمر خويش را به سياست¬ورزي گذرانيده و جايگاه¬هاي بلند سياسي چون نمايندگي مجلس و وزارت را آزموده بود يك¬چندي در روزگار رضاخاني مزۀ زندان را هم چشيد. بهار چنانكه خود نيز هرگز ادعاي آن را نكرده است، قهرمان نبود و هيچگاه چنان سركشي نكرد كه كيفر سختي و زندان بلندي را شايسته باشد بلكه دوره¬هاي زندان او بسيار كوتاه بود و گاه در همان زندان، شعري دلپسند شاه مي¬سرود و آزاد مي¬شد. زندان¬سروده¬هاي بهار از دو ديدگاه ارزشمندست، يكي آنكه دربردارندۀ آگاهي¬هاي ارزشمند از زندگي او و جامعه روزگار اوست و ديگر آنكه شاعري با پربارترين پشتوانۀ ادبي و تاريخي آنها را سروده و در آن بي¬گمان همۀ پيشينۀ زندان¬سروده در ادب پارسي را يك¬جا گرد آورده است. اين مقاله با چشم¬پوشي از آگاهي¬هاي تاريخي و اجتماعي گنجانيده شده در دل اين شعرها، آنها را از ديدگاه هنر شاعري و شيوۀ بيان بررسي كرده است.