مديريت آب در مناطق مرزي كشورهاي اسلامي با پايش سيلاب و هرز آب مطالعه موردي :حوضه رود هيرمند يا هلمند

آب مهمترین موهبت الهی ، حیات بخش و تطهیر كنند ه انسان و زمین و والاترین آفرینش خدا بعد از انسان است . اهمیت آب به اندازه ایست كه خداوند در قرآن با تكرار 63 بار كلمه آب، اهمیت این پدیده و لزوم استراتزي ویژه در مدیریت منابع آب شیرین در جهان اسلام را آشكار ساخته است . گستره جغرافیایی جهان اسلام در قلمرو خشك سبب گشته كه سهم جهان اسلام از آبهاي شیرین بسیار ناچیز و متغیر و بحران خشكسالی غیر قابل جتناب باشد . این مسائل در مناطق مرزي كه از حوضه هاي رود عبور كرده، تشدید می شود. به طوریكه در حال حاضر اختلافاتی بین كشورهاي تركیه و سوریه و عراق بر سر دجله و فرا ت، بین مصر و سودان بر سر نیل ، ایران و افغانستان برسر هیرمند و غیره وجود دارد. از طرف دیگر بر اساس آمار موجود بیش از 50 درصد از حوادث سیلاب در مناطق خشك كه بخش اعظم جهان اسلام را تشكیل می دهد، اتفاق می افتد . استفاده از سیلاب براي تاٍمین نیاز آبی مناطق خشك امروزه مورد توجه محققین می باشد كه به دلیل هزینه هاي سنگین و عدم وجود استراتژي مناسب در مناطق مرزي غیر قابل اجرا می باشد . هدایت و جمع آوري سیلاب و هرز آب با نگرش حوضه اي از نظریه هایی كه مبتنی بر محیط شناسی است و در تدوین استراتژي مدیریت آب در جهان اسلا م می تواند قابل اجرا ، نظارت و كنترل باشد . در این نگرش شرایط طبیعی موجود و پتانسیل حوضه براي هدایت سیلابها و هرز آبها بكار می رود . رود هیرمند یا هلمند در افغانستان، از ارتفاعات كوه هاي بابا در رشته كوه هندوكش روان شده و پس از طی مسافت 1100 كیلومتر به دریاچه هامون در ایران می ریزد. نوسانات سالانه جریان آب رود خانه هیرمند شدید است و گاه با طغیان و سیلاب هاي مخرب همراه است . در حال حاضر سهم ایران از آب رودخانه هیرمند حدود 26 مترمكعب در ثانیه یا حدود 800 میلیون مترمكعب در سال است در حالی اس ت كه حجم 8 میلیارد متر مكعب است. برنامه ریزي براي هدایت سیلاب به چرخه آب این رودخانه / تقریبی آب این رود سالانه حدود 5 حدود 25 درصد و معادل 2,125 میلیارد متر مكعب اضافه می كند كه اگر حقابه ایران در شرایط عادي به آن اضافه گردد به حدود 3 میلیارد متر مكعب می ر سد. در این پژوهش بر اساس مدل ارتفاعی و تصاویر ماهواره اي برداشت شده از سایت حوضه رود هیرمند بین دو كشور ایران و افغانستان مورد ArcGIS به كمك نرم افزار Google Earth ناسا و اطلاعات تحلیل قرار گرفته است و با توجه به سیستم هیدروژئومورفیك هیرمند، محل تقریبی اح داث بندهاي مخزنی براي ذخیره آبهاي ناشی از سیلاب و هرز آبها به منظور هدایت به سمت ایران در خاك افغانستان تعیین شده است . همچنین مسیر هاي هدایت سیلابها و هرز آبها به گونه اي تعیین شده است كه خللی در آبگیري سدهاي موجود در افغانستان ایجاد ننماید . نتایج این تحقی ق نشان داد كه توجه به یكپارچگی حوضه هیرمند در تدوین دیپلماسی و استراتژي تقسیم آب بین ایران و افغانستان، ضروري می باشد.