تاريخ جهانگشا؛ آيينه ي انديشه هاي اسماعيليه و خداوند الموت

تاريخ جهانگشاي جويني يكي از منابع مهم و ارزشمند دربارۀ تاريخ مغول و ذكر مسائل اجتماعي و سياسي در قرن هفتم است. عطاملك جويني صادقانه و بدون هيچ اغراقي كليۀ وقايع آن عصر را در اثر خويش بيان كرده است. اگر چه بيشترين قسمت اين كتاب به تاريخ حكومت چنگيز و اعقاب اوست ولي قسمت‎هايي از آن به تاريخ خوارزمشاهيان و اسماعيليان اختصاص يافته است. حسن صباح يكي از افرادي است كه در تاريخ جهانگشا بسيار از او ياد شده و مباحث ارزشمندي دربارۀ او بيان شده است. هدف اصلي پژوهش اين است كه بدانيم حسن صباح كه بوده و چه انديشه‏هايي داشته و اين كه او اهداف مبارزاتي خود را چگونه دنبال نموده است؟ حسن صباح يكي از داعيان بزرگ اسماعيليه به شمار مي‎رود. در متون تاريخي از او به عنوان فردي كنجكاو با ذهني جست‎وجوگر ياد شده كه اهل مناظره و جدل با ديگران حتي دربارۀ دين و مذهب خويش بوده است. در طول زندگي پر ماجراي خود از اين شهر به آن شهر و از اين مكتب به آن مكتب رفته تا اين كه با داعيان اسماعيلي آشنا ‌شده و به آن مذهب گرايش پيدا كرده است. او قلعۀ الموت را براي استقرار خود و انجام فعاليت‎هايش بر‎گزيده است. در تاريخ جهانگشا او را مردي آزاد انديش مي‎يابيم كه هيچ چيز مسير فكري و عقيدتي او را عوض نمي‎كند. آن چه را حقيقت تشخيص دهد، براي اثبات آن تلاش مي‎كند. علاوه بر«اراده و توان فرمان روايي؛ صاحب ايدئولوژي و شخصي آگاه به راز و رمز رهبري و سازماندهي بوده است. خداوند الموت از فدائيان به عنوان مهم‏ترين سلاح و ابزار كارساز براي پيشبرد اهداف خويش سود مي‎جست. در اين مقاله بر مبناي مباحث تاريخ جهانگشا شخصيت حسن صباح و انديشه‎ها و شيوۀ مبارزاتي او نقد و بررسي شده است.