كاركردهاي سجع و جناس در تاريخ جهانگشاي جويني

تاريخ جهانگشاي جويني را بايد اوج تاريخ‌نويسي فني فارسي بدانيم چرا كه جويني در اين كتاب علاوه بر اين‌كه سعي كرده است چيزي جز حقيقت ننويسد، با هنر نويسندگي خود بر اين موضوع نيز اهتمام داشته است كه بايد تاريخ را به گونه‌اي بنويسد كه خواندن آن براي ديگرات تعب‌آور نباشد. از قوي‌ترين عوامل افزاينده‌ي موسيقي و جذابيّت متن ادبي منثور – كه تشبيه به شعر خصيصه‌ي جدا ناپذير آن است- سجع پردازي (rhime) و جناس (Pun) مي‌باشد كه از شگردهاي ديگر افزوني لفظي و نمايش اقتدار كلامي از سوي نويسندگان فنّي و مصنوع كه نشانه‌ي تأثّر نويسندگان از يك‌ديگر است كه با فاصله گرفتن نثر مصنوع از فني و گرايش به تصنّع، بر دايره‌ي استفاده از آن افزوده مي‌شود. نثر جهانگشا مملو از اسجاع متوازي و مطرّف – موسيقيايي‌ترين سجع‌ها- است در تاريخ جهانگشا صنعت جناس پابه‌پاي سجع پيش مي‌رود و هركجا واژه‌هاي مسجع به كار رفته، كاربرد انواع جناس در ميانه‌ي متن قابل مشاهده است. البته جويني مي‌كوشد تا از ظرفيّت‌هاي همه گونه‌ي جناس‌ها در نوشته خويش بهره گيرد.