مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي آسيب‌پذيري فيزيكي كالبدي شهر به‌منظور مديريت بحران و امنيت شهري با تأكيد بر زلزله (نمونه موردي شهر جاجرم)

چكيده فارسي :

تاريخچه اسكان بشر نشان داده است كه پديده شهرنشيني همواره با خطر سوانح طبيعي روبرو بوده است. در دهه اخير بررسي صد شهر پرجمعيت جهان نشان داد كه 78 درصد از اين شهرها در معرض يكي از چهار سانحه طبيعي اصلي (زلزله، سونامي، آتش‌فشان و طوفان) و 45 درصد آن‌ها در معرض بيش از يكي از اين سوانح قرار دارند. اگرچه از عوامل متعددي از قبيل آمادگي، پيشگيري، كاهش اثرات، مقابله (امداد و نجات) و بازسازي به‌عنوان عناصر اصلي مديريت بحران نام برده شده، اما اين نوشتار بيشتر بر مشخص نمودن نقش برنامه‌ريزي پيشگيرانه جهت كاهش خطرات و خسارات ناشي از سوانح احتمالي در نمونه موردمطالعه متمركزشده است. مطالعه حاضر در پي آن است تا ضمن معرفي بافت تاريخي و بيان مسائل و مشكلات كالبدي آن، راهكارهاي مواجهه با چنين بحران‌هايي را موردبررسي قرار دهد. در اين پژوهش جهت دستيابي به ويژگي‌ها و خصوصيات نمونه موردمطالعه و جمع‌آوري داده‌هاي مورد نياز از روش مشاهده ميداني و اسنادي استفاده‌شده است. در پايان نيز جهت تجزيه‌وتحليل مطالعات و استنتاج، از روش‌هاي تحليلي و كمي (AHP) با استفاده از نرم‌افزار GIS كمك گرفته‌شده است. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد آسيب‌پذيري شاخص‌هاي كالبدي در سه سطح آسيب‌پذيري زياد (43/ 0 درصد)، آسيب‌پذيري متوسط (35/ 0 درصد) و آسيب‌پذيري كم (15/ 0 درصد) مي‌باشد كه بيانگر درصد بالاي فرسودگي مي‌باشد. ازجمله اين عوامل آسيب‌پذير مي‌توان به دسترسي به معابر كمتر از 4 متر با مساحت 86.88 هكتار، قدمت بالاي ساختمان‌ها با 60.76 درصد، دانه‌بندي اندازه قطعات 48/. درصد كمتر از 200 متر مساحت دارند اشاره نمود. دستاوردهاي اين پژوهش مي‌تواند به‌صورت بلندمدت و در قالب ارتقاء سطح سكونت و كيفيت محيط‌زيست انسان‌ها و امنيت افراد موردتوجه نهادها و سازمان‌هاي مسئول توسعه شهر قرار گيرد.