تحليل جامعه‌شناسي الگوهاي سكونت آپارتماني وتاثير آن بر فرهنگ همسايگي در شهر مشهد

Sociological Analysis of Apartment Settlement Patterns and its Effect on Neighborhood Culture in Mashhad

زندگي آپارتمان نشيني درمشهد از سه الگوي رايج پيروي مي كند كه عبارتند از آپارتمان هاي رديفي، مجتمع ها و برج ها. هدف مقاله توصيف تفاوت ميزان رعايت حقوق همسايگي يا به عبارت ديگر، هنجارهاي فرهنگ آپارتمان نشيني دراين الگوها و تحليل جامعه شناختي عواملي است كه تفاوت مزبور را توجيه مي كند. روش تحقيق پيمايشي و جامعه آماري شامل كليه شهرونداني بود كه در انواع مختلف آپارتمان در مناطق مختلف شهرداري مشهد سكونت دارند. حجم نمونه 539 نفر بود كه شامل 306 نفر ساكن آپارتمان رديفي، 181 نفر ساكن مجتمع آپارتماني و 52 نفر ساكن برج بودند. حجم نمونه با روش نمونه گيري طبقه اي با انتساب بهينه و متناسب با جمعيت آپارتمان نشين به تفكيك مناطق سيزده گانه شهرداري مشهد و تصادفي سيستماتيك انتخاب شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه حضوري با ساكنان جمع آوري شد. يافته ها نشان داد كه ميانگين (تجربي) شاخص رعايت هنجارهاي فرهنگ آپارتمان نشيني وحقوق همسايگي در بازه 0-100 در شهرمشهد در كل سكونتگاه هاي آپارتماني معادل 59 است كه بيشترين آن در برج معادل 100 و كمترين آن در آپارتمان رديفي معادل 54. است. ميانگين همه شاخص هاي مثبت و مرتبط با فرهنگ آپارتمان نشيني نيز كمتر از 60 است. بيشترين آن ها شاخص رضايت از زندگي آپارتمان معادل 56 وكمترين آن ها شاخص كنترل اجتماعي در محيط آپارتمان معادل 19 است. لذا مي توان گفت هم فرهنگ آپارتمان نشيني وهم عوامل موثر بر اين فرهنگ در مشهد ضعيف است. مساله عدم رعايت هنجارهاي فرهنگ آپارتمان نشيني بيشتر مربوط به مجتمع ها و آپارتمان رديفي است. نكته اساسي اين است كه در هر سه الگو عامل مشترك موثر بر فرهنگ آپارتمان نشيني مشاركت اجتماعي و آموزش درباره فرهنگ آپارتمان نشيني بوده است. ليكن همه عوامل آگاهي از مقررات آپارتمان نشيني، آموزش مقررات آپارتمان نشيني، مشاركت اجتماعي، كنترل اجتماعي، تعلق مكاني، وبالاخره، رضايت از زندگي آپارتمان بطور مستقيم در ارتقاي فرهنگ آپارتمان نشيني موثر مي باشد. از سوي ديگر، اعتماد اجتماعي وهمبستگي اجتماعي به دليل تاثير معكوس بر فرهنگ آپارتمان نشيني داراي كاركرد مثبت در ارتقاي اين فرهنگ نبوده و مي توان آن را از پيامد هاي رشد شهرنشيني وزندگي اپارتمان نشيني دانست. محققان نتيجه گرفتند كه شهرنشيني بر زندگي آپارتمان نشيني تاثير مثبت ومنفي داشته است. برج نشيني بيشترين اثر مثبت بر فرهنگ آپارتمان نشيني داشته والگوهاي رديفي وبويژه مجتمع ها در حال گذار شهرنشيني به سر مي برند ومتاثر از فرهنگ سنتي هستند.

Three apartment settlement patterns are distinguished in Mashhad. They are described as serial, complex, and tower. This paper aims to describe differences in the rate of norms observance by the inhabitants between these settlement patterns and to analyze the factors affecting the observance rate. The method was survey and the population included all the citizens living in the apartment patterns in 2016. Total sample size was 539 inhabitants including 306 in serial apartments, 181 in complex apartments, and 52 in towers who were selected by proportionately stratified, random, and systematic sampling techniques among 13 regions of Mashhad city. Data was gathered by three researcher- made questionnaires which included common and special questions all of which were administered by the interviewer. The results show that the total mean rate of norms observance in all kinds of the settlements amounts to 59.4 out of 100 in Mashhad city. The most rate was in tower settlement, equal to 100, and the least rate was in serial settlement, equal to 56 out of 100. The mean rates for all the factors which may affect positively the settlement norms observance were less than 60 out of 100 that may be interpreted as overall negligence of socially controlling observance. The most important problems of norms observance was related to the serial and complex settlement patterns. The weaknesses of social participation and education were common between the three settlement patterns. Other factors affecting settlement norms observance consisted of awareness of settlement laws, social control, local sense of belonging, and satisfaction of life. This is noticeable that social trust and social solidarity were not correlated to the settlement norms observance that may be interpreted as the outcome of urbanization process. The researchers concluded that apartment settlement is in the transition stage of urbanization process. Therefore, social attention should increase in both inhabitants and officials.