تعيين دز مناسب اشعه گاما براي القاء جهش ژنتيكي در زعفران (Crocus sativus L.)

Determine the proper dosage of gamma rays to induce genetic mutations in saffron (Crocus sativus L.)

زعفران گياهي آلوتريپلوئيد و عقيم بوده و تنوع ژنتيكي در آن ناچيز يا وجود ندارد. يكي از راهها براي افزايش تنوع جهش هاي القايي است. بدين منظور، آزمايشي بصورت فاكتوريل با دو فاكتور پيش تيمار سرمايي (در دو سطح بنه‌ها سرماديده و سرما نديده) و دزهاي مختلف اشعه گاما (دوزهاي 0، 5، 10، 15، 20 و 25 گري) در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه دانشكده كشاورزي بيرجند انجام شد. نتايج نشان داد كه اثر تيمار سرما، اشعه و اثر متقابل آن‌ها معني‌دار شد و افزايش دز اشعه گاما نسبت به شاهد كاهش معني داري براي اكثر صفات نشان داد. هم‌چنين آزمون حساسيت به اشعه گاما در صفات متوسط ارتفاع بوته و شاخص سرعت رشد در دو سطح سرماديده و سرمانديده 50 درصد زنده‌ماني را در محدوده‌ي دز 15 تا 20 گري و در صفت وزن خشك گياه محدوده‌ي دز 10 تا 20 گري را نشان داد. با توجه به نمودار آزمون حساسيت به اشعه صفت تعداد برگ در بوته حساسيت كمتري نسبت به اشعه گاما نشان داده است كه بطور‌كلي مي‌توان گفت محدوده‌ي دزي 10 تا 20 گري مناسب براي اعمال تيمار اشعه و حساسيت كمتر و رشد و زنده‌ماني بيشتر داشت.

Saffron is an allotriploid and sterile plant having no or little genetic variation. Mutation induction is a way of increasing genetic diversity in vegetatively propagated plants. To this end, a factorial experiment with two factors including pre-cold storage at two levels (cold and non-cold) and different doses of gamma ray at six levels (0, 5, 10, 15, 20 and 25 Gy) in a completely randomized block design with three replications at the Agricultural Faculty of Birjand. The results of the study showed that the effect of cold treatment, radiation and their interaction was statistically significant, with the increase in gamma dose, most of the traits decreased significantly compared to the control. The radio-sensitivity test for mean of plant height and growth rate index in two levels of pre-cold treatments showed that 50% survival was in the range of 15 to 20 Gray and for dry weight, the dose range was 10 to 20 Gray. According to the radio-sensitivity test, the number of leaves per plant was less susceptible to gamma rays. In general, it can be concluded that the range of 10 to 20 Gray is suitable for treatment.