تحليلي بر ميزان آسيب پذيري لرزه اي بافت هاي برنامه ريزي شده شهري با تأكيد بر معيارهاي برنامه ريزي كاربري زمين (نمونه مطالعه: محله استاديوسفي مشهد)

An Analysis of the Seismic Vulnerability of Urban Texts,Emphasizing Land Use Planning Criteria (Sample Study: Ostad Yousefi neighborhood of Mashhad)

امروزه به‌دليل قرارگيري‌ اكثر شهرهاي ما بر روي گسل‌هاي مستعد از يك طرف و ضعف نظام برنامه‌ريزي‌شهري از طرف ديگر به شدت در معرض خطرات زلزله و آسيب‌هاي ناشي از آن قرار دارند. اگرچه محققان تاكنون اين مهم را در بافت‌هاي مسأله‌دار و فرسوده شهري متناوبا مورد بحث و بررسي قرار داده‌اند، اما اين‌گونه به‌نظر مي‌رسد كه بافت‌هاي برنامه‌ريزي‌شدۀ شهري كه قدمت آنها به دهه‌هاي اخير برمي‌گردد به دليل عدم توجه به اصول كاربري‌زمين و عدم نظارت ساختاريافته بر روي ساخت‌و‌ساز در اين نواحي نيز از خطرات و آسيب‌هاي ناشي از زلزله در امان نيستند. لذا مطالعۀ حاضر بر آن است تا با تكيه بر روش تحقيق كمي و رويكرد توصيفي‌-‌تحليلي، ابتدا معيار‌ها و شاخص‌هاي اثرگذار بر آسيب‌پذيري لرزه‌اي بافت‌هاي شهري را شناسايي نمايد و سپس با جمع‌آوري داده‌هاي آنها به شيوه اسنادي، به تحليل آنها با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) و سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) در محله استاد يوسفي مشهد كه يكي از محله‌هاي برنامه‌ريزي‌شده هست، بپردازد. نتايج بررسي‌ها نشان مي‌دهند كه آسيب پذيري محله مطالعاتي در سطح متوسط رو به بالا بوده به طوريكه حدود 56 درصد از مساحت كل محله در دسته خطرپذيري متوسط و بالا قرار دارد. از ديگر يافته ها ميتوان گفت، اگرچه بافت‌هاي برنامه‌ريزي شده در بسياري از شاخص‌هاي كالبدي مثل عمر ابنيه، كيفيت ‌بنا و ... وضعيت مناسبي به‌لحاظ خطرپذيري دارند ولي به سبب وجود تراكم بالاي جمعيت و كاربري‌هاي آسيب‌رسان و ... داراي آسب‌پذيري نسبتاً قابل توجهي هستند كه بايستي در توسعه هاي جديد شهري مدنظر مديران و توسعه دهندگان شهري قرار گيرد.

Experiencing recent earthqaukes shows that, the reason of majority of damages and casualties caused by earthqauke can be sought in the lack of urban principles, programs and projects. Thus, by knowing that how earthqauke, acts and behaviores in urban areas and by using appropriate strategies in the field of regional planing and urban planing and designing, earthquake risk can be reduced to the lowest level in urban areas. One of the important aspects to reduce the vulnaribility of urban texture against earthqauke risk, is urban land use planing, as the core of urban planing, that by entring safety subject against earthqauke risk in it, urban areas flexibility against earthqaukes can be increased. On the other hand in new urban planned textures that are formed, based on urbanism principles it seems to have the least amount of vulnerability against earthquake, that the different aspects of it in the case study “Professor Yousef Mashhad neighborhood” has studied.(the neighborhood is some how new and has a very high vulnerability in master plan of city). Therefor in this study by using analytical methods and defining effective indicators in land use planing, to measure and reduce the risk of earthqauke in Ostad Yousefi of Mashhad, they weighted and prioritized by using AHP method. And using geographic information system (GIS) vulnerability maps of neighborhood are presented. Finally, we provide requirments and recommendations in the form of land use planning to reduce the risk of earthqauke. The results show that, although, the urban planned textures in many physical indicators such as life-building, quality of buildings and etc, are suitable in terms of risk. But because of high population density and harmful land uses and etc, has remarkable vulnerabilities in general.