مطالعه تطبيقي حمام گنجعليخان و ابراهيم خان متعلق به دوره هاي صفويه و قاجار كرمان از لحاظ فرم معماري، شيوه ساخت، عملكرد و تزيينات

Comparative Study Ganjalykhan bathroom and Ibrahim Khan baths in terms of architecture plan, construction method , operation and decoration

ساخت بناهاي عام المنفعه در دوره صفويه و قاجار توسط برخي حكمرانان محلي چون گنجعليخان و ابراهيم خان در شهر كرمان در مركز ايران ادامه يافت. اين كه ابراهيم خان تا چه اندازه در ساخت حمام دوره قاجار تحت تاثير هنر و معماري حمام گنجعليخان بوده است كمتر مورد كنكاش علمي پژوهشگران تاريخ هنر و معماري قرار گرفته است. بنابراين شناخت نقاط مشابه وتفاوتي در معماري حمام هاي گنجعليخان وابراهيم خان، دلايل تفاوت در ضخامت ستون ها وجرزهاي اين دو حمام و شناخت تغييرات موجود در حد فضا وبهره برداري بين آنها از مهمترين اهداف اين پژوهش است. اين پژوهش بر مبناي بررسي ومطالعه ميراث مكتوب كهن ، متون و اسناد معاصر و بررسي هاي ميداني روشمند انجام شده است. براساس اين پژوهش، سبك معماري حمامها از دوره صفويه به دوره قاجاريه زياد دچار دگرگوني نشد و حمام يكي از عناصر معماري مهم در ساختار معماري شهري جا گرفت. در حمام گنجعليخان و در تمام قسمتها حتي در قسمت نظافت خانه كاشيكاري شده، در صورتي كه در حمام ابراهيم خان اين قسمت فاقد تزيينات است. وجود دو سنگ مرمر يكپارچه از سنگ مرمر رخام در شرق و غرب حمام و طراحي آنها و ضخامت آنها به گونه اي طراحي شده بود كه نور خورشيد را از خود عبور مي داد و زمان را به افراد داخل حمام نشان ميداد در حالي كه در حمام ابراهيم خان چنين نيست كه دليلي بر نداشتن وضع خوب سياسي و اقتصادي در دوره قاجار است. با استفاده از اندازه گيري جرز ديوارهاي و ستون ها و همچنين اندازه گيري فضاهاي مختلف معماري در اين دو بنا مشخص گرديد كه در معماري حمام گنجعليخان جرز ديوارها و ستونها بزرگتر بوده و از مصالح بيشتري براي معماري استفاده كرده اند در صورتي كه در حمام ابراهيم خان اندازه جرز ديوارها و ستونها كوچكتر و نازكتر بوده و به طبع اندازه فضاهاي باز بيشتر شده است.