هنر و معماري براي صلح؛ پاسخي فرهنگي به مناسبات و حل بحران هاي سياسي- اجتماعيِ جهان اسلام

هنر و معماري همواره به عنوان يكي از شاخص ترين مظاهر فرهنگي، اجتماعي و سياسي در هر جامعه و تمدني بوده است. با بررسي آثار هنري و بناهاي به جامانده از هنرمندان در طول تاريخ، بر اين موضوع بيشتر تاكيد مي گردد كه همواره هنر در خدمت و در راستاي تحقق اهداف متعاليِ اخلاقي و در جستجو و تجليِ حقيقت معنويِ الهي در انسجام روحي و ذهنيِ مخاطبين جوامع بوده است. آنگاه كه هنرمند مسلمان با به كارگيري خلاقيت دست به ابداع جلوه هاي هنري مي زند و با الهام و گراياشات معنوي برخاسته از درون و بر مبناي ارزش هاي اخلاقي و بينش مورد باور جامعه اقدام به رشد و سالم سازي فرهنگيِ جامعه اسلامي مي كند. طبق بررسي هاي صورت گرفته توسط كارشناسان، موضوعات فرهنگي در بسياري از كشورهاي اسلامي جزو مسايل توسعه نيافته مي باشند و از طرفي عامل بسياري از مشكلات سياسي و اجتماعيِ ناشي از تنوع فرهنگي و يا چند فرهنگي در اين كشورها گشته و مسبب از هم گسيختگي جوامع ديني از يكديگر گرديده است. مقاله حاضر كه از نوع تحليلي و توصيفي مي باشد تلاش دارد با بررسي مفاهيم مستتر در آموزه هاي ديني، نصوص قرآني و تجلي آن در هنر و معماري اسلامي، جلوه هاي اخلاقي، فرهنگي و هويت را در برقراي صلح و وحدت جامعۀ ديني بررسي و معرفي نمايد. در اين ميان هنر اسلامي به عنوان يكي از آبشخورهاي فرهنگي از باب معماري مي تواند با آفرينش فضايي مطلوب جهت تحقق تبادلات بينا فرهنگي و مذهبي موثر واقع گردد و ميان تاريخ، هويت و فرهنگ موجود در يك منطقه، توازن و تعادل برقرار سازد. درواقع هنر مي تواند در باب اختلافات فرهنگي بيان كننده پيام صلح باشد و معماري از طريق خلق اثر، راه انتقال آن را نيز به انجام مي رساند. اما از آنجايي كه هنر مشترك بين تمامي كشورهاي اسلامي، هنر ناب اسلامي است، اين هنر مي تواند به عنوان عامل وحدت ميان تمامي مسلمانان و برخواسته از تمدن، فرهنگ و سرزمين آنان باشد و همواره به سازش و همزيستيِ مسالمت آميز بر اساس اصول و قانون الهي فراخواند. هنر اسلامي، هنري جامع و سرآمد بر تمامي هنر ها مي باشد و مي تواند با كاراكتر خود در كالبد مدرنِ معماري پاسخگوي نيازهاي بشرِ امروزي باشد و مفهوم مكان و يا نماد صلح را به منصۀ ظهور رساند.