بررسي و تحليل اختلافات هيدروپلتيكي در منطقه آسياي مركزي

مرزهاي بسياري از كشورهاي جهان را آبراه ها و رودها تشكيل مي دهد و بر خلاف مرزهاي خشكي، مرزهاي آبي و به ويژه مرزهاي رودخانه اي به دليل قابليت ها و تنگناهاي خاص خود بيشتر زمينه تنش و بحران آفريني را دارند. از همين روست كه بسياري از صاحب نظران، قرن حاضر را به دليل چشم انداز تاريك آن در زمينه بروز درگيري و جنگ ها بر سر منابع آبي مشترك، سده هيدروپليتيك ناميده اند. تغييرات اقليمي و بروز دوره هاي طولاني خشكسالي، ايجاد طرح هاي توسعه به ويژه در بخش هاي كشاورزي و صنعت در مناطق مرزي، انحراف مسير رودهاي مرزي، رشد جمعيت شهري و ... مهمترين عواملي هستند كه در ايجاد و تشديد درگيري ها بر سر رودهاي مشترك مرزي نقش مهم و اساسي دارند. در منطقه آسياي مركزي دو رود اصلي آمودريا و سير دريا همراه با شعبات خود جريان دارد كه مسائل و چالش هاي آن پنج كشور اين منطقه را درگير خود ساخته است. در واقع پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، همانند برخي ديگر از حوزه ها، كشورهاي منطقه ميراث دار مديريت نامنسجم و نادرست منابع مشترك آبي توسط اتحاد جماهير شوروي شدند. اين مقاله با روش توصيفي-تحليلي به بررسي اختلافات هيدروپلتيكي كشورهاي حوزه ي رودهاي آمودريا و سيردريا مي پردازد و تلاش دارد تا مهم ترين زمينه ها و دلايل بروز و تشديد اختلافات كشورهاي منطقه بر سر رودهاي مشترك مرزي را مورد مطالعه و تحليل قرار دهد. يافته-هاي پژوهش نشان مي دهد، منافع متفاوت كشورهاي بالادست و پايين دست، عدم مديريت صحيح، سد سازي هاي گسترده، تغييرات آب و هوايي، دخالت قدرتهاي منطقه اي و فرامنطقه اي، رشد جمعيت، گسترش شهرنشيني و تك محصولي بودن كشاورزي مهمترين دلائل بروز اختلاف بر سر منابع آب مشترك مرزي هستند.