نقش ژرف ساخت‌هاي ديني در پيشرفت تمدن جندي‌شاپور(خوانشي مبتني بر نظريه­هاي جان هيك)

Comprehensive Role of Religious Structures on the Development of Jundishapur Civilization (A Study Based on John Hick’s Theories)

شهر جندي‌شاپور واقع در خوزستان كنوني در سده‌ي سوم ميلادي توسط شاپور اول ساساني بنا نهاده شد و در سال‌هاي بعد توسط شاپور دوم توسعه پيدا كرد به طوري كه از پايتخت‌هاي مهم دولت ساساني گرديد. در واقع اكثر پادشاهان ساساني اين شهر را براي اقامت برمي‌گزيدند و اين امر مؤيد وجه اهميت جندي‌شاپور از لحاظ جغرافيايي، فرهنگي، سياسي و اقتصادي بوده است. در زمان پادشاهي شاپور دوم در اين شهر بيمارستان و مدرسه‌ي علمي جندي‌شاپور تأسيس و به قطب علمي و فرهنگي جهان تبديل شد. در قرن 5 ميلادي جندي‌شاپور توسط انوشيروان هويت علمي يافت و به اوج عظمت خويش رسيد. با سقوط دولت ساساني و حمله‌ي مسلمين به ايران، پيشرفت و توسعه در اين شهر متوقف نشد و به روال خود ادامه داد. با اين حال در عهد خلافت عباسيان كه بغداد مركز حكومت وقت گرديد، موجبات افول اين شهر علمي فراهم گرديد. آنچه مسلم است از دوران عروج تا افول جندي‌شاپور، يك دين رسمي در جامعه‌ي ايراني وجود داشته است. در دوران ساسانيان دين زرتشت رسمي اعلام شد و تكيه گاه دولت در مسائل سياسي و مذهبي بود و پس از تسخير ايران توسط اعراب نيز دين اسلام جايگزين زرتشت گرديد. فرض اين پژوهش بر اين است كه آموزه‌هاي ديني زرتشت و اسلام از عوامل پيشرفت تمدن جندي‌شاپور بوده است، لذا با تكيه بر رويكردي جامعه­شناختي و برآمده از نظريات جان هيك-متفكر و نظريه­پرداز دين-، ژرف ساخت‌هاي معنوي را كه در پيشرفت چشمگير تمدن جندي‌شاپور دخيل بوده­اند، بررسي خواهيم كرد.

City of Jundishapur located in the present Khouzestan province was constructed by Shapur the 1st of Sassanid dynasty in the 3rd century A.D.، and was developed in later years by Shapur the 2nd، such that it became one of the important capital cities in Sassanid government. In fact، most of the Sassanid kings used to select this city for their residence، which indicates the importance of Jundishapur with geographical، cultural، political، and economic points of views. Jundishapur hospital and scientific school were established in this city during the reign of Shapur the 2nd، and this city was transformed into the scientific and cultural center in the world. Jundishapur found a scientific identity by Anushirvan in the 5th century، and reached to its greatest magnificence. By the downfall of Sassanid dynasty and the attack of Muslims to Iran، the developments in this city did not stop and continued its trends. However، during Abbasid caliphate، when Baghdad became the center of the then government، the causes for the decline of this scientific city were provided. The certain point is that there was one official religion in Iranian community from the uprising to the decline of Jundishapur. Zoroastrian religion was announced as the official religion in Sassanid era، and the government was relied on it in political and religious matters. After the invasion of Iran by the Arabs، Islam replaced Zoroastrian religion. The hypothesis of this research is that Zoroastrian and Islamic religions instructions were the developing factors for Jundishapur civilization. Thus، we shall evaluate the spiritual comprehensice structures concerned in the prominent development of Jundishapur civilization by relying on sociological approach arisen from the viewpoints of John Hick as the theorist of theological aspects.