جندي‌شاپور؛ انتقال طب هندي به تمدن اسلامي

با تأسيس بيمارستاني توسط خسرو انوشيروان در جندي‌شاپور مقدمه توجه به آموزش طب و درمان بيماران گذاشته شد. اين مركز به ‌مرور رو به توسعه گذاشت و در دوره ساساني به مهم‌ترين مركز آموزش طب و محل حضور اطباي زمان تبديل و موقعيت خود را تا دوره عباسيان حفظ كرد. در اين مركز علمي شيوه‌هاي ملل مختلف مورد بهره‌برداري قرارگرفته، تكميل و توسعه ‌يافت. اگرچه بنا به اخبار منابع، از لحاظ علمي غلبه با طب يوناني بوده است ولي از همان زمان بنيان‌گذاري اين مركز توجهاتي به علوم ملل ديگر مانند هند به عمل آمد. انوشيروان با اعزام برزويه به هند زمينه آشنايي بيشتر با طب هندي و ترجمه آثار هندي به پهلوي و حضور اطباي هندي در جندي‌شاپور را فراهم نمود. اين امر خودبه‌خود سبب تنوع روش‌هاي درماني و داروها به ‎ويژه توجه به اخلاق پزشكي و مسائل روحي رواني را فراهم آورد. اين روند در دوره پس از اسلام تا مدتي تداوم يافت. در دوره پس از اسلام همچنان اطباي هندي در اين مركز فعال بودند و علاوه بر تدريس به ترجمه آثار هندي مبادرت مي‌نمودند. افرادي مانند منكه و نيز دانش‌آموختگان اين مركز در رواج طب هندي در تمدن اسلامي تأثيرگذار بوده‌اند. در مقاله حاضر تلاش مي‌شود راه‌هاي تأثيرگذاري طب هندي بر طب اسلامي را با روش توصيفي تحليلي مورد مطالعه قرار داده، پاسخي به سؤال اصلي داده شود. طب هندي از چه راه‌هايي بر طب اسلامي اثر نهاده و چه پيامدهايي داشته است؟ به نظر مي‌رسد طب هندي به صورت مستقيم توسط اطبا و آموزش و به صورت غيرمستقيم از طريق ترجمه آثار هندي و يا پهلوي و طب ايراني بر طب اسلامي اثرگذار بوده است.

The establishment of a hospital by Khosrow Anushiravan in Jundishapur was an advent of attracting attention to medical courses and patients treat. This center was gradually developed so that it was turned into the most important center of medical courses during Sassanid era where contemporary physicians could attend and it could stay on this situation until Abbasid era. In this scientific center، the methods of different nations were exploited، fulfilled and developed. However، according to news resources، the Greek medicine was scientificlly dominant، the sciences of other nations such as India was also paid attention since the beginning of this center. Anushiravan by dispatching Borzouyeh to India، prepared bases to learn more about medicine courses and translate Indian works to Pahlavi and the presence of Indian physicians at Jundishapur، as well. This automatically leaded to the variety of therapies and medications، particularly، attention to medical ethics and mental and psychological issues. This trend was continued in the post-Islam era for a while. During the post-Islam era، Indian physicians were active in this center، as well; in addition to teaching، they were translating Indian works. Figures like Menkeh and graduated students of this center were also influential in prevalence Indian medicine in Islamic civilization. In the current article، it was tried to study the influencing ways of Indian medicine on Islamic medicine with descriptive-analytical method and to be answered to the following question. What ways Indian medicine has influenced on Islamic medicine and what are the consequences? It appears that Indian medicine has influenced Islamic medicine directly by physicians and training and indirectly by the translation Indian، Iranian or Pahlavian works.