نقش مذهب تشيع بر فرايندهاي فكري، فرهنگي و نگارهاي مذهبي گيلان در تاريخ ميانه

فرهنگ و هنر مناطق شرقي گيلان از سده سوم ه.ق تا اندازه زيادي تحت تأثير آموزه هاي مذهب تشيع است. با اين حال تشيع همواره در يك و شكل و قالب در اين پهنه نتوانست دوام آورد. از اين رو طي نزديك به چند سده گيلان ميدان رقابت فرقه هاي گوناگون كيش تشيع بود تا اين كه سرانجام با تصرف گيلان توسط صفويان، فرقه تشيع امامي تبديل به مذهب اكثريت مردم اين سرزمين گشت.گوناگوني فرقه ها و شاخه هاي تشيع در گيلان موجب تأثيرات فكري، فرهنگي و هنري در آثار معماري و هنري بر جاي مانده از اين مذاهب در گيلان گشت. هر چند امروز تنها آثار و نقاشي هاي برجاي مانده از فرقه هاي مذهبي و اميران محلي تنها بقعه ها، مساجد و تا اندازه اي نيز كاروانسرا هاي عصر صفوي است، اما همين آثار و نشانه هايي كه از نقاشي هاي مذهبي باقي مانده است، نشان مي دهد كه هنر نقاشي در گيلان از اهميت و اعتبار ويژه اي برخوردار بوده است. لذا هنرمندان براي حفظ ميراث فرهنگي اين سرزمين در كسوت مذهب تشيع و فرقه هاي آن به نگاره هاي مذهبي روي آورده و با تكيه بر شاخصه ها، مفاهيم و تعابير مذهبي به استمرار و حيات هنر نقاشي كمك نمودند. در مقاله حاضر اين پرسش مطرح مي گردد كه عوامل مذهبي به ويژه تشيع چه نقشي در تداوم هنر به ويژه نقاشي در گيلان ايفا نموده است؟ به نظر مي رسد نقاشان و هنرمندان گيلاني از مفاهيم، وقايع و آموزه هاي مذهبي به عنوان عوامل معنوي و كاريزماتيك ضمن حفظ دست-آوردهاي معنوي و هنري اين سرزمين جهت تبليغ ديدگاه هاي مذهبي و معنوي خود استفاده نمودند.در مقاله حاضر نگارنده با تكيه بر گزارش هاي تاريخي و نگاره هاي برجاي مانده در اماكن مذهبي و معنوي قصد دارد تا ضمن تأثير عوامل مذهبي بر رشد نگارگري گيلان در تاريخ ميانه، نقش نگاره هاي مورد اشاره را در ترويج آموزه هاي فرقه هاي تشيع مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار دهد.