مقايسه تطبيقي ويژگي‌هاي صوري و محتوايي سه‌گانه‌هاي مقدس بقاع متبركه با نمونه‌هاي قبل از اسلام

بينش‌هاي مذهبي و انديشه‌هاي اعتقادي جوامع در شكل‌گيري صورت‌هاي هنري نقش مهمي را ايفا مي‌كنند. باور به تقدس سه‌گانه‌ها، كهن الگويي است كه در انديشه ايرانيان از ديرباز قابل مشاهده بوده و پس از اسلام نيز در پيوند با عقايد ديني و گرايش‌هاي مذهبي به ويژه شيعي و عاشورايي از تداومي تاريخي برخوردار گشته است. در اين مقاله ويژگي‌هاي محتوايي و صوري سه‌گانه‌هاي مقدس در نقاشي بقاع متبركه با نمونه‌هاي مشابه آن در هنر قبل از اسلام با هدف كهن الگويي آن در ايران بررسي مي‌گردد. شيوه تحقيق تطبيقي – تحليلي و روش گردآوري مطالب كتابخانه‌اي و تصويرخواني‌است. بر اين اساس مفهوم نمادين سه‌گانه‌‌ي مقدس با عنصري مادينه چون نقش مايه‌هاي درخت زندگي ، ستون در مركز ونگهباناني اسطوره‌اي نرينه از يك جنس مانند دو انسان، دو حيوان يا دو گياه در طرفين، بيانگر تجديد حيات، بركت، خيرخواهي، جاودانگي و ناميرايي است. همچنين تصوير حضرت رسول (ص) و امام علي (ع) به همراه حسنين و نيز تصوير دو پرنده در كنارنام مبارك يا اباعبدالله كه خود نمادي از زندگي‌بخشي و جاودانگي روح مطلق است به جاودانگي شيعه و عظمت عاشورا اشاره مي‌كند. هدف تحقيق بررسي مفاهيم كهن الگوي تصويري سه‌گانه مقدس در هنر قبل از اسلام و تداوم اين نقش‌مايه در هنر دوره اسلامي و نقاشي بقاع متبركه و هماهنگي با انديشه‌ها و اعتقادات توده‌‌ي مردم شيعه مذهب مي‌باشد. از نظر ويژگي‌هاي صوري تداوم حيات سه ‌گانه‌هاي مقدس در اين نقاشي‌ها ديده مي‌شود. نقش‌مايه‌ي درخت زندگي با شكل‌هاي تصويري درخت سرو، درخت نخل، درخت انار و درخت شاخ و برگ‌دار به همراه پرندگاني چون طاووس، قرقاول، كبك و كبوتر به صورت قرينه در طرفين از جمله سه‌گانه‌هاي رايج در اين ديوارنگاره‌هاست كه قابل مقايسه با آثاري از ايران باستان، هخامنشي، و دوره ساساني و آثار دوره اسلامي است. برخي از اين سه‌گانه‌ها از نظر تركيب كلي تصوير و نيز موضوع، برگرفته از نقوش انتزاعي دوره اسلامي است به ويژه تصويرگري علامت‌هاي عاشورايي و نقاشي عَلَم‌هاي بقاع متبركه.