مقايسۀ فرايند واجي تقويت در زبان پارسي و گويش ساروي در چارچوب نظريۀ بهينگي

-

تبديل يك واج به آوايي كه درجۀ گرفتگي آن بيشتر است تقويت ناميده مي‌شود. براين اساس، فرايند تقويت برعكس فرايند تضعيف است. اين فرايند در آغازۀ هجاي نخست واژه يا آغازۀ هجاي تكيه‌بر كه به لحاظ توليدي برجسته‌تر و قوي‌تر از ساير بخش‌هاي واژه است رخ مي دهد. در زبان پارسي و گويش ساروي هيچ نوعي از فرايند تقويت به صورت همزماني روي نمي‌دهد. اما اين دو گونه در سير تاريخي خود شاهد تقويت همخوان ناسودۀ دو لبي /w/ در جايگاه آغازۀ هجاي نخست بوده‌اند؛ اين همخوان در زبان پارسي معيار طي يك تغيير درزماني به همخوان انسدادي [b] تبديل شده است. اين در حالي است كه همين همخوان در گويش مازندارانيِ ساروي به همخوان سايشي[v] تبديل شده است. هدف اين پژوهشِ توصيفي- تحليلي تبيين اين فرايند در چارچوب نظريۀ بهينگي(پرينس و اسمولنسكي، 1993/2004) است. طبق استدلال اين پژوهش عامل رخداد اين فرايند محدوديت *[w است. اين محدوديت نشان‌داري كه رخداد همخوان ناسودۀ دولبي را در ابتداي واژه مجاز نمي‌شمارد، از نوع جايگاهي است. زيرا رخداد يك واج خاص را در يك بافت معين، منع مي‌كند. محدوديت پايايي IDENT[sonorant] در برابر محدوديت نشان‌داري *[w قرار دارد. زبان پارسي و گويش ساروي در سير تاريخي خود شاهد تغيير رتبۀ اين دو محدوديت بوده‌اند؛ علت كاربرد [w] در ابتداي واژه‌ها در دوران كهن تسلط محدوديت پايايي بر محدوديت نشان‌داري و دليل عدم كاربرد آن در اين بافت در پارسي نوين و گويش ساروي تسلط محدوديت نشانداري بر محدوديت پايايي است. يكي از ويژگي‌هاي بارز و متمايز نظريه بهينگي قابليت آن در ارائه تحليل‌هاي درزماني است؛ بدين صورت كه با استفاده از دو رتبه‌بندي متفاوت كه هر كدام مربوط به يك دوره از تاريخ يك زبان است و مقايسه تابلوهاي مبتني بر آن دو رتبه‌بندي مي‌توان تغييرات درزماني را تبيين كرد.