ساختمان فعل در گويش تاتي شمال خراسان

گويش تاتي رايج در شمال خراسان، از گونههاي گويش تاتي جنوبي است كه با گونههاي ديگر خود، از نظر ساختاري تفاوت-هايي دارد. اين گويش هماكنون در بخشهايي از استان خراسان شمالي از جمله در شهر سنخواست و روستاهاي همجوار آن، بخشهايي از شهرستان اسفراين، شهر راز، بخش گيفان از توابع شهرستان بجنورد، و بخش گليان از توابع شهرستان شيروان رواج دارد. از آنجا كه اين گويش، گونهها و لهجههاي ديگري هم دارد، در اين مقاله ساختمان فعل در گونۀ رايج اين گويش در شهر سنخواست و روستاي اندقان مورد بررسي قرار گرفته است. در گويش مزبور، برخي از ويژگيهاي كهن زبان حفظ شده، اما به دليل مسايل گوناگون، بسياري ديگر از ويژگيهاي آن فراموش شده و يا در حال فراموشي است. از آنجايي كه ساختمان دستوري فعلها، كمتر و به كندي تغيير پيدا ميكنند، با بررسي و توصيف آنها ميتوان بسياري از ويژگيهاي گويشها را بازشناخت. بر اساس اين، پرسش اصلي ما در مقاله، اين است كه ساختمان فعل در گويش مزبور، چه ويژگيهايي دارد؛ همچنين اين ويژگيها چگونه قابل طبقهبندي و توصيف هستند. در بررسي ساختمان فعل اين گويش، به ريشه، ماده (مادۀ مضارع، مادۀ ماضي، مادۀ سببي و مادۀ جعلي)، فعل لازم و متعدي، فعل معلوم و مجهول، وندهاي فعل، شناسههاي فعل، زمانهاي مختلف فعل، تغييرات آوايي ريشه و ماده، مصدر، صفت مفعولي، و فعلهاي معين و شبه معين، پرداخته شده است. استفاده از 12 ساخت براي بيان زمانهاي مختلف ماضي و مضارع، استفاده از وند نفي -ma، به كار رفتن وندهاي استمراري، التزامي و تأكيدي، استفاده از ريشۀ ضعيف براي ساخت اكثر فعلها، ساخت يكسان براي مادۀ مضارع و ريشه، و كاربرد نشانۀ ويژۀ /-n/ براي ساخت مادۀ مضارع، كاربرد نشانۀ /-t/، /-d/، /-st/، /ā-/ و /-i/ براي ساخت مادۀ ماضي، وجود مادۀ ماضي جعلي، استفاده از مادۀ سببي /en/، كاربرد وند /en/ براي ساخت مصدر، و جز آن از ويژگيهاي گويش تاتي شمال خراسان است. با اين پژوهش ميتوان طبقهبندي مناسبي از ساختمان فعل در اين گويش ارائه كرد