واكة/ö/ در زبان گيلكي صومعه‌‌سرايي

زبان گيلكي از جمله زبان‌هايي است كه در دسته‌بندي جزء زبانهاي ايراني شما‌ل‌غربي محسوب مي‌شود. اين زبان كه ويژگي‌هاي زيادي از آن شاخة زباني را به همراه دارد، امروزه به دليل ارتباط زياد و گردشگري و عوامل ديگر چندان از زبان فارسي تأثير پذيرفته است كه گاه به تصورِ اشتباه عده‌اي، گويشي از زبان فارسي محسوب مي‌شود، نشانه‌هاي اين تفكر نادرست در بين مردم گيلك‌زبان نيز بسيار شايع است. اين ادعا زماني درست است كه گويندگان فارسي‌زبان بتوانند بدون هيچ گونه آموزش آگاهانه با گويندگان گيلك‌زبان ارتباط برقرار كنند يعني قابليت فهم متقابل داشته باشند، ولي چنين رابطه‌اي بين فارسي و گيلكي به‌چشم نمي‌خورد. عاملي كه به اين تفكرات و تصورات دامن زده، عدم شناخت زبان گيلكي و يا عدم معرفي ويژگي‌هاي زباني اصيل آن است. يكي از راه‌هاي حفظ زبان‌ها و گويش‌ها، كوشش براي ثبت علمي و دقيق آن‌هاست. بعد از گذشت دهه‌ها از علم زبان‌شناسي در ايران هنوز از نظام آوايي زبان گيلكي اطلاعات دقيقي در دست نيست. نشانة چنين ضعفي در فرهنگ‌هاي گيلكي به خوبي نمايان است. هيچ‌كدام از فرهنگ‌هاي گيلكي محقق را در دست‌يابي به مجموعه ‌آواهاي زبان گيلكي ياري نمي‌كنند. اين درحالي است كه در زبان گيلكي آواهايي وجود دارد كه به درستي معرفي نشده است. هدف از اين تحقيق معرفي يك واكه از واكه‌هاي زبان گيلكي گونة صومعه‌سرايي است كه در گيلكي رشت نيز به‌كار مي‌روند و با‌ توجه به تحقيقات نگارنده در هيچ يك از آثار و پژوهش‌هاي مربوط به آواشناسي گيلكي بدان اشاره نشده است. اين واكه عبارت است از /ö/ كه واكه‌اي پسين، مياني و كشيده است. مانند واكة/o/ در واژۀ kol (كُند، متضاد تيز)، واكۀ /ӧ/ در واژه هاي köl (دوش، به كول گرفتن)،föman (شهر فومن)،hatö (همان‌طوري). در اين پژوهش براي اثبات اين واكه، داده‌هايي به‌كمك چند فرهنگ از واژه‌هاي گيلكي و نيز به روش ميداني گرد‌آوري شده و سپس با تحليل داده‌ها و به كمك جفت‌كمينه و شمّ زباني نگارنده، اثبات شده است.