مواجهه با «ديگري» در داستان شيخ صنعان

هويت مفهومي سيال، پيچيده و متغير است. هويت ها همواره در مرزبندي با «ديگري» شكل مي گيرند و براي تعيين و تثبيت، محتاج وجود غير هستند. آنچه ميان من و «ديگري» فاصله ايجاد مي كند، تفاوت است. تفاوت مفهومي طبيعي و فاصله ميان من و «ديگري» ناگزير است؛ آنچه اهميت دارد، نحوه ي مواجهه با اين تفاوت است. در مواجهه با «ديگري» ما دو رويكرد كلي داريم؛ خشونت و مدارا. انتخاب ميان خشونت و مدارا نتايجي كاملاً متفاوت در زندگي ما خواهد داشت. در اين پژوهش «داستان شيخ صنعان» از منطق الطير عطار از منظر نظريه هاي هويت و مواجهه با «ديگري» بررسي‌شده است. گرچه ادبيات عرفاني به نسبت ديگر جريان هاي هم دوره، رويكرد مداراجويانه اي با «ديگري» دارد، فضاي كلي داستان مؤيد مواجهه اي خشن با «ديگري» است. در اين راستا چهار مؤلفه معرفي و در متن جستجو شده اند؛ اين چهار مؤلفه عبارت‌اند از «تكيه‌بر تفاوت ها، نگاه كلي، مطلق دانستن حقيقت و نسبت با خشونت». هرچه اين مؤلفه ها در داستان كمتر باشد، به مدارا نزديك تر است و هرچه شدت و بسامد اين مؤلفه ها افزون گردد، راه براي خشونت گشوده مي شود. دستاورد اين پژوهش ناظر بر آن است كه داستان شيخ صنعان بر منظر تقابل هاي هويتي شكل‌گرفته و در آن مواجهه اي تند با «ديگري» مشهود است. در ميان مؤلفه هاي مطرح‌شده، تكيه‌ بر تفاوت ها از طريق تأكيد بر تقابل هاي دوگانه، بيشترين فراواني را دارد.