نقد جامعه با استفاده از نمادهاي حيواني در اشعار عارف قزويني

در ادبيات فارسي، همچون ادبيات ساير زبان‌ها، شاعران و نويسندگان به دلايل بسياري از جانوران كمك گرفته‌اند. كه اين امر علاوه بر جذاب‌تر نمودن مطالب در نزد خوانندگان، فهم موضوعات را براي آنان آسان‌تر مي‌كند.درحقيقت مي‌توان گفت تمثيل حيواني معروف‌ترين نوع تمثيل است كه شاعران كمابيش در آثار خويش به گونه‌هاي مختلف به كار برده‌اند؛ درواقع امروزه هدف از به كار بردن تمثيل حيواني بيشتر جنبه اجتماعي تعليمي دارد؛ در ادبيات و داستان‌هاي كودكانه نيز كاربرد زيادي دارد. با پنهان كردن شخصيت انساني خود در پشت سر قالب‌هاي حيواني براي موعظه، حكمت، عبرت‌آموزي و برجستگي‌ جنبه‌هاي سمبوليك اخلاقي، راهي تازه يافتند. اشعار هر شاعر و نويسنده‌اي متأثر از خلق و خوي و محيط اجتماعي اوست.ما در اين مقاله به بررسي پيوند نمادهاي حيواني و مضامين سياسي-اجتماعي در اشعار عارف قزويني مي‌پردازيم كه ضمن بررسي ويژگي‌هاي اخلاقي و جامعه‌اي كه عارف قزويني در آن زندگي مي‌كرد به بررسي بيشترين و پركاربردترين نمادهاي حيواني به كار رفته در ديوان او نيز مي‌پردازيم.در ديوان عارف مي‌توان گفت كه «شير» دو بعد دارد گاهي نماد استبداد و افراد زورگو جامعه، گاهي نماد شخصيت‌هاي ديني و شجاع قرار داده شده است. و شتر را نمادي از ويژگي‌هاي مختلف آن مانند باركش بودن، چراندن، هيكل بزرگ و... به‌ كار برده است. «سگ» در ديوان او دو بعد منفي و مثبت دارد شاعر سگ را گاهي نماد شخصيت‌هاي مثبت و گاهي منفي قرار مي‌دهد. عارف قزويني بيشتر در هزليات خود «خر» را به كار مي‌برد و شخصيت‌هاي منفي ديوان خود را به خر تشبيه مي‌كند و به آنها مي‌تازد.