پلوتونيسم ژوراسيك در ايران

Jurassic plutonism in Iran

بيشتر توده هاي نفوذي ژوراسيك ايران در پهنه سنندج-سيرجان جايگير شده اند كه اوج تشكيل آنها در ژوراسيك مياني-پاياني رخ داده است. در اين زمان توده‌هاي بزرگ اليگودرز، ملاير، بروجرد، همدان در پهنه سنندج-سيرجان و توده هاي شيركوه و شاه كوه در مركز و شرق ايران تشكيل شده‌اند. تمام توده‌هاي نفوذي ژوراسيك پهنه سنندج- سيرجان از بخش‌هاي مافيك و فلسيك پديد آمده‌اند. در اين توده‌‌ها بخش‌هاي مافيك‌ قديمي‌تر يا با يك بخش فلسيك هم سن هستند. منشاء ‌سنگهاي مافيك توده‌هاي سنندج-سيرجان گوشته ‌تهي‌شده، گوشته تحول‌يافته ويا پوسته اقيانوسي فرورانده گزارش شده‌ است. سنگهاي فلسيك با تركيب‌ آلكالي‌فلدسپارگرانيت تا گرانوديوريتي از انواع I، S و A هستند. اين گرانيت ها محصول ذوب‌بخشي سنگ‌هاي رسوبي ويا آذرين پوسته هستند كه در اثر حرارت ماگماي مافيك گوشته اي دچار ذوب شده‌اند. در ايران مركزي، باتوليت شيركوه در زمان ژوراسيك تشكيل شده است. اين باتوليت بزرگ در محيط پشت كمان مرتبط با فرورانش شاخه خاوري اقيانوس تتيس‌جوان به زير پوسته قاره‌اي ايران مركزي تشكيل شده است. هرچند برخي محققان تصادم قاره‌ايي را عامل تشكيل گرانيت شيركوه با ماهيت گرانيتهاي نوع S دانسته‌اند.در شرق ايران، گرانيت شاه‌كوه با سن ايزوتوپي 173 ميليون سال از نوع ‏‎I‎‏ بوده و در اثر ذوب‌بخشي سنگ‌هاي قاعده پوسته قاره‌اي تشكيل شده‌ است. اين توده بزرگ در كمان ماگمايي لبه جنوبي بلوك لوت، در اثر فرورانش پوسته اقيانوسي تتيس‌جوان پديد آمده است. گرانيت شاه‌كوه با چرخش بلوك لوت در خلاف جهت حركت عقربه‌هاي ساعت، به موقعيت كنوني منتقل شده است.

Most of the Jurassic intrusive masses of Iran are cropped out in the Sanandaj-Sirjan zone, which emplaced during Middle to late Jurassic. Huge masses including Boroujerd, Alvand and Gorveh in Sanandaj-Sirjan zone, Shirkouh and Shahkouh in central and eastern Iran, have formed on this stage. All Jurassic Sanandaj-Sirjan intrusive plutons are composite plutons and has mafic and felsic parts. In these masses, the mafic part is older than or coeval with felsic part. The origin of gabbrodioritic mafic rocks in Sanandaj-Sirjan bodies were depleted and/ or modified mantle or subducted oceanic crust. Alkali-feldspar granite to granodiorite felsic rocks are I, S and A type granite. These granites are melting products of crust sedimentary and/ or igneous rocks that are melted by temperature of mantle mafic magma.In Central Iran, the Shirkuh granite formed in Jurassic time, also. This large batholith is emplaced in the back arc environment related to subduction zone of eastern branch of the Neo- Tethys ocean under the Central Iranian continental crust. However, some geologists have described it as S-type granite that formed in continental collision zone.In eastern Iran, Shahkuh granite with an isotopic age of 173 Ma is I- type and is formed by the melting of continental crustal rocks. This large mass emplaced in magmatic arc of the southern edge of the Lut block, due to the subduction of the Neo- Tethys oceanic crust. Shahkuh granite has been moved to the current position by counterclockwise rotating the Lut block.