بازخواني انديشه ‏هاي اديب ثاني، عربي ‏سراي ديرياب نيشابور

گسترة ژرف و رازناك ادبيات، همواره شاهد ظهور ادبا و صاحب نظراني بوده است كه در رشد ادبيات فارسي و عربي نقش بسزايي داشته‌اند و با نگاشته‏هاي سترگشان، آثار ارزشمندي را از خويش به يادگار نهاده‏اند؛ مدرساني كه در ادبيات، دستاوردهاي بزرگ ترتيب دادند و براي ما و آيندگان، اندوخته‏ها و گنجينه‏هاي ادبي بي‏بديلي را قلم زدند. از جملة اين ادباي برجسته، محمد تقي اديب نيشابوري، نامبردار به اديب ثاني است كه در زبان و ادبيات فارسي و عربي تبحر داشت و شاگردان انديشمند بسياري را در گسترة ادب پرورش داد. وي با برخورداري از فرهنگ اصيل خانوادگي و توجه به آموزه‌هاي ديني و دانش‏اندوزي در محضر اساتيد صاحب‏نام زمانه خويش، توانست آثاري شگرف در ادبيات فارسي و به ويژه در گسترة ادبيات عربي از خود برجاي بگذارد. آشنا ساختن علاقه مندان به شعر و ادبيات عربيِ اديب نيشابوري كه كمتر به اشعار عربي او پرداخته شده، ضرورت نگارش جستار حاضر را به روشني تبيين مي‏نمايد؛ اين جستار افزون بر بازخواني نمود زبان و فرهنگ فارسي و آموزه‌هاي ديني در آثار و انديشه‏هاي اديب نيشابوري، به بررسي تاثيراتي كه زبان عربي بر اديب داشته نيز خواهد پرداخت. هدف مقاله، بيان بينش، انديشه‌ها و افكار متفاوت اديب به ويژه در شعر عربي ايشان، نسبت به هستي و جهان و انگاره‏ها و ايده‏هايي است كه شاعر، نسبت به ادبيات در ذهن داشته است. اين مقاله بر پايه توصيف و تحليل بنا نهاده شده و دستاوردهاي اين جستار نشان مي‌دهد كه شاعر در سروده‌هاي ادبي خود بيشتر متاثر از مذهب و آموزه‌هاي ديني بوده و فرهنگ اصيل خانوادگي و استادانش، طبع شعري و ادبي او را به حد كمال رسانيده است.