تبيين شاخصه هاي ديني در انديشه هاي حكومتي سعدي و طرطوشي (موردكاوي گلستان و سراج الملوك)

ادبيات فارسي و عربي زمينۀ مناسبي را براي بررسي هاي تطبيقي ميان آثاري كه در حوزه ادبيات تعليمي و سياست نامه ها نوشته شده فراهم نموده است. اين آثار با رويكردي وعظ-گونه، اقشار مختلف مردم را اندرز و ارشاد نموده و سعي در تقويت اخلاق و تحكيم مدنيّت جامعه دارند. از جملۀ اين اقشار سلاطين و شاهان هستند كه نويسندگان اين آثار، آنها را مخاطب قرار داده و كوشيده اند جايگاه سلطان و شيوه هاي حكومتي او را تشريح نمايند و در اين ميان به اصول ديني، سياسي، اخلاقي، مديريتي و نظاير آن توجه داشته اند. سعدي در گلستان در بابي به طور خاص به سيرت پادشاهان و در ديگر ابواب به طور گذرا، به اخلاق و محاسن و مساوي اين گروه مي پردازد و به نوعي بايدها و نبايدهاي آنها را خاطر نشان مي نمايد. طرطوشي، نويسنده و اديب اندلسي سدۀ پنجم هجري نيز در سراج الملوك دربارۀ سلاطين سخن مي گويد و اصول اخلاقي و سياسي اي را كه بايستي پادشاه به آن آراسته باشد بيان مي دارد. پژوهش حاضر در صدد است كه نقش شاخصه هاي ديني را در انديشه هاي حكومتي سعدي و طرطوشي در سه محور: جايگاه سلطان، شيوه حكومتي و مفهوم زوال پذيري حكومت، بررسي نمايد و ميزان حضور اين عامل را مورد سنجش قرار دهد. برآيند پژوهش نشان مي دهد كه سعدي جري تر و صريح تر از طرطوشي و با بهره گيري از تجارب و عقل اين بايدها و نبايدها را ترسيم مي كند و نقش عامل ديني در ملاحظات سياسي او كم رنگ است، حال آن كه طرطوشي با رويكرد ديني و لحن محافظه نگرانه عقايد خود را ابراز نموده و سلطان در بينش او از جايگاه برتر و آسماني برخوردار است.