واكاوي شيوه هاي طنزپردازي عبيد زاكاني در حكايات عربي رساله ي دلگشا

خواجه نظام الدين عبيد الله زاكاني متخلص به «عبيد» از طنزپردازان و هزل گويان نامي سده ي هشتم هجري است. تزوير حاكم بر جامعه ي اين بزرگ زاده ي قزويني، در پي حمله ي مغول ها به ايران، خفقان و آشوب، خودكامگي حاكمان و اميران، رونق گرفتن بازار دروغ و فريب و تيره روزي مردمان ستمديده، وي را بر آن داشت تا با درك عميق مسائل و نابساماني هاي موجود و به مدد طبع ظريفش، بي عدالتي ها و ناهنجاري ها را با زبان طنز نقادي كند. او كه براي اصلاح و دفع مفاسد، بيداري ظالمان و هشياري مردمان، زبان جد را سودمند نديد با روي آوردن به اين هنر ادبي، زبان گوياي مردماني شد كه زير يوغ مستبدين دم فرو بسته بودند. بسياري از آثار عبيد كه حول محور طنز مي چرخد آينه ي تمام نماي روزگار اوست. جستار حاضر بر آن است تا با استفاده از روش توصيفي- تحليلي، شيوه هاي طنزپردازي اين اديب برجسته را در حكايات عربي رساله ي دلگشا مورد واكاوي قرار دهد. هدف از انجام اين تحقيق تبيين كاركرد و جايگاه طنز در بيان مشكلات و مسائل جامعه است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه عبيد با دقت-نظر در محيط پيرامون خود و با تكيه بر شوخ طبعي و طنازي و نيز قلم توانا و دانش گسترده ي خود توانسته از تكنيك هاي زبان محور و محتوا محور در جهت طنزآفريني و خلق ادبيات انتقادي بهره گيرد.