بررسي و تحليل مفاهيم نمادين نقوش ضريح حرم حضرت سيد جلال‌الدين اشرف آستانه‌ اشرفيه

مجموعه حرم سيد جلال‌الدين اشرف يكي از اصلي‌ترين مكان‌هاي زيارتي – سياحتي شمال كشور و به‌ويژه گيلان است. ضريح به‌عنوان مركز اين معماري باشكوه ديني، همراه با فضاي زير گنبد مزين به نقوشي است كه با مفاهيم رمزي و نمادين همراه است. تحليل حاضر سعي دارد به بررسي و تحليل مفاهيم نمادين نقوش به‌كاررفته در ضريح حرم و فضاي زير گنبد بپردازد. هدف از تحقيق تبيين مفاهيم رمزي نقوش اين مكان مقدس است. فرضيه اصلي تحقيق ارتباط نقوش تزييني حرم به سه عنصر مقدس آب، گياه و نور است. روش تحقيق توصيفي – تحليلي است و روش گردآوري مطالب كتابخانه‌اي و از طريق فيش‌برداري و تصوير خواني است. برخي از شواهد تصويري از طريق مشاهده حضوري در حرم و عكاسي از ضريح گردآوري‌شده است. بر اساس يافته‌هاي اين تحقيق مي‌توان گفت الگوي اساسي طراحي نقوش تزييني ضريح و فضاي زير گنبد بر اساس سه عنصر مقدس آب، گياه و نور است. نقوش گياهي مانند اسليمي و ختايي‌ها، تاك، گل شاه‌عباسي، پنج پر و گل برگ چناري نمادهايي از رشد و نمو و حيات‌اند. اسليمي‌ها نماد جوشش و حركت و سير سلوك از درون به بيرون است. ستون‌هاي ضريح نماد درخت زندگي است كه ريشه در سبويي دارد. سبو نماد آب اين مايه حيات وزندگي و عنصر اصلي تطهير و پاك‌سازي همه امور است. در اين ميان نور بر همه عناصر تزييني غالب است؛ و نور مؤلفه‌اي است كه به‌واسطه آن هر عنصري موجوديت خود را با آن به ظهور مي‌رساند. اين عناصر به شكل نمادين تجلي گه روضه رضوان يا بهشت جاويدان است اين سه‌گانه مقدس الگوي غالب مكان‌هاي مقدس است؛ كه از قديمي‌ترين ايام به‌عنوان كهن‌الگو شناخته‌شده بوده است. در هنر دوره اسلامي تركيب موزون و هماهنگ اين عناصر مقدس سه‌گانه، وحدتي نمادين را آشكار مي‌كند كه با اصل فلسفي – وحدت در كثرت ارتباط تنگاتنگ دارد.