تأملي در نگارش محراب كاروان‌سراي شرف، رهنموني به پندار توحيدي و تجلي زيبايي در آفرينش محراب

محراب، تجلي‌گاه حسن و جمال معنوي است. معمار ضمن تأمل در آيات قرآن و كاربست تزيينات ملهم از عناصر طبيعت به نگارش محراب پرداخته است. اين نگارش بازتابشي معنوي از وحدت اجزاي طبيعت و نگرش توحيدي معمار در سنت معماري ايران است. شهاب‌الدين سهروردي در مباني عرفاني فلسفه‌ي اشراق، به پيوند شهود ذوقي و استدلال عقلاني مي‌پردازد و نورالانوار را اساس هستي و رسيدن به نور و شهود آن را بالاترين مدارج انسان سالك معرفي مي‌كند. محراب نيز جايگاه نور است، معمار مسلمان كه سالك حق است، نورالانوار را يافته و در آفرينش‌گري محراب به پيوند تمام اجزاي طبيعت و كائنات در ضمن تعقل در آيات قرآن مي‌پردازد و اين‌چنين محراب معمار اسلامي، خود تجلي‌گاه نور و روشنايي است كه بر دل و جان سالك حقيقت مي‌تابد. كاروانسراي شرف سرخس ضمن بهره‌گيري از نفايس آجري، حاوي دو محراب گچبري از قرن ششم است كه بقايايي از كتيبه‌هاي كوفي آيه‌الكرسي و شهادتين و تزيينات گچبري در آن باقي است. اين گفتار ضمن پيش‌برد كليات معماري و تاريخي بنا، به مستندسازي وضعيت موجود محراب پرداخته است. روش تحقيق در اين گفتار مبتني بر برداشت‌هاي ميداني و مطالعات كتابخانه‌اي است. اين گفتار با تأمل در معاني آيات قرآن و مباني عرفان اشراقي، به معنايي‌ كه در هر جزء محراب تجلي يافته است و به پيوند اين اجزا در قرائت معنويت و تجلي حسن در محراب، مي‌پردازد. هدف اين پژوهش، تأمل و ادراك در نشانه‌هايي است كه نظام و اجزاي محراب به آن اشاره دارند. اين گفتار با ريشه‌يابي اين نشانه‌ها در آيات خدا و حكمت عرفان اشراقي در پي معنويتي است كه معمار به آن انديشيده است و در آفرينش‌گري محراب تجلي داده است.