آسيب‎شناسي منابع مكتوب آموزش هنر خاتم‎سازي در ايران

تا پيش از دوران معاصر، آموزش هنر ـ پيشه هاي سنتي در ساختار جامعة ايران عمدتاً بر نقل شفاهي و بنيان استاد ـ شاگردي استوار بوده است. اين شيوه در فرهنگ آموزشي معاصر با تغييراتي مواجه گرديده و به‌نوعي صيانت بقاي آن در گرو استفاده از ابزار آكادميك آموزشي تبيين شده است. خاتم‌سازي يكي از همين نوع هنر ـ پيشه هاي سنتي محسوب مي‌شود كه شامل جوانب فني و زيبايي‌شناسانۀ بسيار پيچيده‌اي است. در دودهۀ اخير منابع مكتوب با هدف آموزش عملي خاتم‌سازي تأليف شده است. منابع اخير ظاهراً با ارائۀ توضيح و تصوير، تمام مراحل شكل‌گيري خاتم‎كاري اعم از تهيۀ ابزارآلات و مصالح، طراحي نقوش، گل‌بندي، پيچندگي و غيره را آموزش مي‌دهند، و به‌نوعي به‌عنوان منابع خودآموز در آموزش هنر خاتم‌سازي مطرح مي‌شوند. بر اين اساس و با توجه به اهميت مقوله آموزش هنرهاي سنتي در جامعۀ امروز، موضوع اين مقاله بررسي و آسيب‌شناسي منابع مكتوب آموزش خاتم‌سازي در ايران بوده است. براي اين منظور ساختار آموزشي سه منبع اصلي آموزش خاتم مورد نقد و بررسي قرار گرفت و ميزان تأثير عملي اين منابع در آموزش صحيح خاتم و نسبت آن با شيوه‌هاي سنتي آموزش اين هنر ارزيابي گرديد. اين مقاله كه به شيوۀ توصيفي ‌ـ تحليلي و بر مبناي مطالعات ميداني و كتابخانه‌اي نوشته شده است، نشان مي‌دهد كه با توجه به محدوديت منابع مكتوب در تشريح و توصيف مراحل انجام كار و جزئيات فنون خاتم، فراگيري اصولي خاتم‎كاري از روي منابع مذكور چه به عنوان خودآموز و چه در ساختار آكادميك آن براي هنرجويان مبتدي چندان محقق نمي‌شود.