قلعه ها و استحكامات نظامي بندرعباس در دوره صفوي

بندرعباس بعنوان يكي از نواحي مهم جغرافيايي ، بلحاظ سياسي و نيز اقتصادي نيز از ديرباز مورد توجه دولتهاي مختلف ايراني بوده است و يكي از عوامل بنيادين اهميت اين نقطه از ساحل خليج فارس ، مشرف بودن آن بر تنگه هرمز و همچنين قرار گرفتن آن در خط سير تجارت دريايي است كه موجب شد در طول ساليان متمادي مورد توجه قرار گيرد ؛ بخصوص اين توجه ويژه در دوره ي صفوي و مشخصا پس از فتح هرموز و اخراج پرتغالي ها از آن جزيره صورت گرفت كه نهايتا گمرون را از يك آبادي ماهيگيري ، مبدل به شهري استراتژيك و نظامي نمود كه در كنار اين ويژگي ، توانست جايگاه اقتصادي و نيز نظامي خود را هم در ميان معدود بنادر فعال آن زمان در ايران به خوبي نشان دهد . يكي از اركان مهم شناخت تاريخي چنين شهرهايي ، بررسي استحكامات نظامي آنهاست كه علاوه بر جنبه ي نظامي ، بنيان بافت شهري ، ساختار شهرنشيني ، چهره ي تاريخي و نيز چگونگي ساختار معماري آنرا مي تواند تا حدودي روشن نمايد . اين مقاله در مقام معرفي قلاع و ساير استحكامات دفاعي- نظامي بندرعباس در دوره ي صفوي است و سعي دارد ذهن مخاطب را با تشريح موقعيت اين شهر در آن برهه از زمان آشنا سازد و بندرعباسي را به مخاطب معرفي كند كه متاسفانه امروزه هيچ اثري از آن باقي نمانده و حتي ساكنان آن نيز كمتر با آن چهره ي تاريخي آشنايي دارند . در اين مقاله براي دستيابي به حداقل شناخت لازم براي كسب آگاهي از قلعه هاي نظامي و استحكامات دفاعي بندرعباس ، سعي شده با استخراج اطلاعات و گزارشات موجود در منابع تاريخي داخلي و نيز منابع خارجي لاتين اعم از سفرنامه هاي اروپائيان يا ساير كتب تاريخي و همچنين بررسي و تحليل تصاوير و نقاشي هاي باقي مانده از بندرعباس دوره ي صفوي ، به تبيين و تشريح اين استحكامات پرداخته شود . با توجه به اينكه كتب داخلي و خارجي و نيز مقالات علمي كمتر با نگاه جامعي به اين مبحث پرداخته اند و يا در حد اشاره اي كوتاه از كنار آن گذر نموده اند ، اميد است اين پژوهش بابي باشد براي تحقيق بيشتر در سازه ها و ابنيه ي تاريخي بندرعباس در راستاي شناخت هر چه بيشتر اهميت تاريخي _ سياسي و نيز معماري سنتي اين ناحيه از خليج فارس .