تجزيه و تحليل هيدرومورفولوژيكي ارتفاعات تالش ، و اثر آن بر منابع آبي دشت اردبيل (مطالعه موردي حوضه هاي دو طرف ارتفاعات تالش از حيران تا آبي بيگلو )

روند گسترش كوههاي تالش(شمالي- جنوبي)و همچنين موقعيت جغرافياي آن موجب شده ، تا شرايط محيط طبيعي در دو طرف دامنه هاي كوههاي تالش (شرقي-غربي) متفاوت باشند. اين تفاوت ويژگي هاي طبيعي (اقليم،توپوگرافي، شيب، پوشش گياهي،خاك) مي تواند، در كنار همجواري حوضه هاي آبي در درازمدت تاثيرات عمده اي بر عملكرد مورفوديناميكي برخي از حوضه هاي آبي داشته باشد. بارزترين اين تاثيرات ،وقوع پديده فرسايش قهقرايي است كه در دامنه هاي شرقي كوههاي تالش و در حوضه هاي حيران، بهارستان ،دگرمان كش و آق چاي در حال وقوع است و آثار آن در خطالراس منطقه با به اسارت گرفتن برخي رودخانه هاي دامنه هاي غربي مشرف به دشت اردبيل نمايان است ، كه در صورت ادامه و گسترش اين فرآيند بيشترين تاثير و آسيب هاي احتمالي را بر منابع آبي دشت اردبيل خواهد گذاشت و پيامدهاي جبران ناپذيري را به دنبال خواهدداشت. اين مقاله نتيجه چند طرح تحقيقاتي و تجربيات شخصي نگارنده با استفاده از روش فرم و فرآيند و تحليل نقشه هاي توپوگرافي 1:25000 و زمين شناسي 1:100000و چند فقره بازديد ميداني در محدوده تحقيق انجام گرفته است. هدف از انجام اين تحقيق شناسائي و پراكندگي نقاط فرسايش قهقرايي و اسارت رودخانه ها در دامنه هاي دو طرف كوههاي تالش و همچنين ارزيابي پيامدهاي ناشي از وقوع اين پديده بر منابع آبي دشت اردبيل مي باشد. نتايج تحقيق نشان داد. در دامنه هاي شرقي كوههاي تالش به ويژه ،حوضه هاي دگرمان كش و آق چاي بيشترين فرسايش قهقرايي در حال وقوع است. بطوريكه در نقاط ارتفاعي 1436و1404و1405و1360و1348و1350متري پديده اسارت رودخانه ها به وقوع پيوسته است ، ولي هنوز عمل انحراف شبكه هاي آبي و رودخانه هاي دامنه هاي غربي مشرف به دشت اردبيل انجام نگرفته است .و در صورت تحقق اين امر در آينده نه چندان دور منابع آبي روستاهاي ننه كران، كله سر،آرپاتپه و آبي بيگلو، اطراف فرودگاه اردبيل و حتي بخش اعظم ميانه شرقي دشت اردبيل با بحرانهاي زيست محيطي و اقتصادي و كشاورزي ناشي از كمبود منابع آب مواجع خواهند شد چرا كه در صورت وقوع اسارت و انحراف رودخانه هاي فوق ، مقداري از منابع آبهاي سطحي و حتي زيرزميني نيمه شرقي دشت اردبيل از طريق حوضه هاي آق چاي و دگرمان كش به درياي خزر مي ريزند