پيگيري ابعاد موضوع فاجعه منا نزد سازوكارهاي بين‌المللي حقوق بشر؛ كارساز يا غيركارآمد

روز دوم مهرماه 1394، در جريان اجراي بخشي از مراسم فريضه حج واجب مسلمانان در عربستان، چند هزار مسلمان از كشورهاي گوناگون جهان ازجمله 465 زاير ايراني بيت‌الله الحرام، به طرز دردناك و مظلومانه‌اي قرباني شدند. متعاقب اين فاجعه تكان‌دهنده، انتظار منطقي از مسئولان عربستان به عنوان ميزبان حجاج اين بود كه براي شناسايي عوامل و مسببان اين فاجعه بزرگ اقدامات لازم را معمول دارند و ضمن اجراي عدالت درباره متخلفان ذيربط، زمينه جبران مادي و معنوي خسارات وارده را در حدود و ابعادي كه ممكن است، فراهم سازند. متأسفانه با گذشت ماه‌ها از بروز فاجعه يادشده، هنوز هيچ يك از انتظارات اوليه يادشده تحقق نيافته است؛ از همين رو اين پرسش جدي به ذهن مخاطبان در سراسر جهان اسلام متبادر مي‌شودكه آيا سازوكارهاي بين‌المللي حقوق بشر در اين زمينه ظرفيت‌هايي براي پيگيري و احقاق حق دارند يا خير و آيا مي‌توان به نهادهاي مذكور مراجعه كرد تا زمينه اجراي عدالت را تسهيل كنند؟ بررسـي توصيفـي ـ تحليلـي ابعـاد مختلف، پاسخ‌دهـي به پرسش مذكور را مورد توجه قرار مي‌دهد و با مروري بر مهم‌ترين سازوكارهاي بين‌المللي حقوق بشر، اعم از نهادهاي بين‌الدولي يا غيردولتي وكاركردهاي آنها، اين واقعيت تلخ را روشن مي‌سازد كه بوروكراسي عريض و طويل سازوكارهاي بين‌المللي حقوق بشر براي احقاق حق خانواده‌هاي قربانيان فاجعه يادشده، توانايي چنداني براي اجراي عدالت ندارد و انتظار بسياري از اين مجموعه نمي‌توان داشت؛ اگرچه پيگيري تخصصي موضوع در چارچوب اين نهادها مي‌تواند براي هدف روشنگري ابعاد فاجعه و سوءعملكرد دولت سعودي اثرگذار باشد و مقدمات اجراي عدالت را تسهيل كند. ارائه راهكارهايي به منظور تأمين اين امر و تأكيد بيشتر بر فعاليت و ظرفيت نهادهاي مستقل و غيرحكومتي در روند پيگيري‌هاي ذيربط، ازجمله نتايح بررسي پيش روست.