مثلث سلامت انسان و اجتماع از نگاه حكمت اسلامي

اين مقاله در پي پاسخ به اين سؤال است كه «آيا مي‌توان اصول مشتركي براي سلامت انسان بما هو انسان و اجتماع بشري كشف يا تأسيس كرد؟» به اعتقاد نگارنده براساس اصول حكمت اسلامي، اين كار ممكن و شدني است. اهم اين اصول را مي‌توان در سه اصل مطرح كرد؛ اصل اول: عقل سالم است؛ اولين اصل مشترك سلامت انسان و اجتماع، عقلانيت و خردورزي است. اساس وجود انسان از نگاه هستي شناختي، عقل، قوه عاقله يا قوه ناطقه است كه حد ذاتي انسان است. هرگاه اين قوه، به فعليت برسد از آن حكمت نظري و حكمت عملي زاييده مي‌شود. عمل به اقتضاي آن دو بنيان، سعادت فردي و اجتماعي است. در سطح حيات اجتماعي - نيز جامعه‌اي به سلامت مسير حيات خويش را طي مي‌كند كه افراد و ساختارهاي آن، رفتار خود را بر اساس حكمت و خرد نظام بخشند و از تقليد كوركورانه از آباء و اجداد و ملل ديگر به دور باشند. اصل دوم: اعتقاد سالم است. انسان خردمند از اعتقاد به موهومات مي‌پرهيزد و به چيزي معتقد مي‌شود كه واقعيت دار و اصيل باشد. جامعۀ سالم نيز جامعه‌اي است كه هم مردم آن، اعتقادات سالمي داشته باشند و هم نهادهاي اجتماعي ديني شكل گرفته در آن، تجلي اعتقادات صحيح بر محور توحيد باشند و از سحر و جادو و خرافه‌پرستي به دور باشد. اصل سوم: اخلاق است؛ ضلع سوم مثلث سلامت انسان و اجتماع، اخلاق است. سلامت اخلاق فردي و اجتماعي در سلامت رواني و جسمي انسان، تأثير مستقيم و غيرمستقيم دارد و اخلاق اجتماعي سالم، موجب رفتار و روابط سالم اجتماعي مي‌گردد. مدعاي اين نوشته آن است كه اگر در جامعه‌اي مثلث سلامت آن (با سه ضلع: عقل، اعتقاد و اخلاق ) بر شكل صحيحي مبتني باشد، مدينۀ فاضله و سعادتمند در اين جهان و آن جهان براي اين جامعه به ارمغان خواهد آمد.