مطالعه و بررسي معماري قلعه جمالي نرماشير در استان كرمان

قلعه جمالي يكي از استحكامات دفاعي سده هاي مياني اسلامي در 5 /2 كيلومتري شهر قديم نرماشير در استان كرمان است. به گواهي منابع مكتوب، شهر قديم نرماشير از سده هاي نخست تا مياني اسلامي، از منزلگاه هاي جاده ادويه در مسير ارتباطي مركز فلات ايران به سيستان و هندوستان بوده است. پرسش اصلي اين است كه با توجه به موقعيت قلعه جمالي، ويژگي هاي معماري آن چيست؟ هدف از پژوهش، بررسي موقعيت قرارگيري، مطالعه ويژگي هاي معماري، كاركرد و تحليل فضايي اين بناست. داده ها به شيوه اسنادي و ميداني گردآوري شده و پژوهش به شيوه توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته است. نتايج نشان مي دهد حصار، حاكم نشين، پشت بندها، برج ديده باني و اتاق هاي پيرامون حياط مركزي، اصلي ترين عناصر معماري قلعه جمالي است. موقعيت بنا در نزديكي شهر قديم نرماشير و در مسير سيستان به مركز فلات ايران، ساخت آن بر فراز بلندي هايي با ديواره هاي طبيعيِ غيرقابل نفوذ، برج ديده باني مرتفع، روزنه-هاي صليبي شكلِ ديده باني و تيركش ها نشانگر كاركردهاي نظامي و امنيتي بناست و احتمالاً به عنوان پايگاهي نظامي، قبل از ورود به شهر قديم نرماشير اهميت داشته است. قرارگيري خشت ها در طاق پنجره-ها به صورت شيبدار نيز شيوة رايج معماري منطقه است. همچنين مصالح بنا، خشت و چينه است كه استفاده از آن، علاوه بر در دسترس بودن، دلايل فني و كاركردي داشته است. افزون بر اين، وجود حياط مركزي و ساخت قلعه در كنار رودخانه، نقش مهمي در تعديل دما براي ساكنان قلعه داشته است.