كتيبه هاي خوسف ولاخ مزار بيرجند، جُك گويي پارتها (Parthians Joking)يا كتيبه هاي درست دينان سلطنت قباد؟

كتيبه هاي صخره اي خوسف و لاخ مزار بيرجند از چه سخن مي گويند؟ راز نهفته در اين كتيبه ها كه متاًسفانه به جز چند كتيبه با عبارت هاي كوتاه تكراري و چند اسم خاص، بيشتر جملات آنها شكسته ومحو شده اند، بدون اِشكال وبه راحتي قابل خوانش نيستند،چيست؟ نخستين تلاشها درخوانش كتيبه هاي لاخ مزاركه در سال 1371 توسط هيئت بررسي و شناسايي ميراث فرهنگي استان خراسان به سرپرستي آقاي رجبعلي لبّاف كشف شدند، بوسيله نگارنده انجام شد. ابتداء از تعداد 81 كتيبه هاي محو و شكسته شده خط پارتي و فارسي ميانه فقط6 مورد از كتيبه هاي پارتي و 1 واژه از خط فارسي ميانه خوانده شد و ترجمه آنها درسال 1373 دركتاب سلسله مقالات پژوهشي 1( باستانشناسي وكتيبه هاي كهن) پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري،به چاپ رسيد. سپس به دنبال آن نگارنده به دليل مشابهت مضامين به دست آمده از خوانش كتيبه هاي لاخ مزار با كتيبه هاي كال جنگال خوسف، به غير از كتيبه معروف گَراردشير نخوذر و خشثرب كه قبلاً توسط آقايان جمال رضايي و صادق كيا و هنينگ خوانده شده بود، اقدام به خوانش تعداد 4 كتيبه ديگر از آنها كه هنوز خوانده نشده بودند نمود. در اين كتيبه ها در زير يكي از نقش ها كه نگارنده آنرا ويشتيون راست گويش / راست روش / راستيگر خوانده است (كتيبه شماره 8) هنينگ واژه نخست آنرا به صورت: wyštʾny kštry(wk)= Hystanes/Histānes/Bistanes حرف نويسي و آوانويسي كرده و براي واژه دوّم فقط حرف نويسي بدون آوانويسي ارائه داده است. اكنون انتشار خوانش كتيبه هاي لاخ مزار و خوسف خوشبختانه بحث و فحث و اظهار نظرهاي جديدي را در داخل و خارج از ايران دامن زده است. بطوريكه بعد از چاپ و انتشار كتاب سلسله مقالات پژوهشي 1 سنگ نگاره لاخ مزار- برجند و ترجمه هاي ارائه شده در آن كتاب، مقاله اي تحت عنوان جُك گويي پارتها (Parthians Joking)توسط پروفسور ليوشيتز(v.b.Livshits) در مجلّه بين المللي تحقيقات Manuscripta Orientalia وابسته به مؤسسه تحقيقات علوم روسيه بازخواني و منتشر گرديد. وي با انتفاد از خوانش ها و برداشت هاي نگارنده مبني بر مربوط بودن كتيبه هاي كال جنگال خوسف و لاخ مزار به نهضت درست دينان زمان سلطنت قباد ، طبق خوانش ها و برداشت هاي خود ،كتيبه هاي لاخ مزار را جُك گويي پارتها (Parthians Joking) مي خواند. نگارنده در اين مقاله ضمن سپاس از پروفسور ليوشيتز به خاطر پرداختن به كتيبه هاي ايراني از جمله كتيبه هاي لاخ مزار، امّا متأسفانه با ترديد به خوانش ها و برداشت هاي ايشان، و با اقرار به عدم دسترسي به اسناد و مدارك كافي، چه برگرفته از خود كتيبه ها وچه از ميان اوراق و روايات تاريخي همزمان و درزمان ، مبادرت به ارائه شواهدي روشن و قابل اعتناء موجود در كتيبه هاي خوسف و لاخ مزار كه به نظر وي تداعي كننده نهضت درست دينان زمان قباد هستند،نموده است.