تحليلي بر وضعيت فهرست آثار ملي خراسان جنوبي با تاكيد بر آثار فرهنگي- تاريخي

مجلس شوراي ملي، در ۱۲ آبان ۱۳۰۹ با تصويب قانون حفظ آثار ملي (عتيقات)، كليه آثاري صنعتي و ابنيه و اماكني كه تا اختتام سلسله زنديه در مملكت ايران احداث شده، اعم از منقول و غيرمنقول را جزو آثار ملي ايران محسوب داشت و تحت حفاظت و نظارت دولت قرار داد. در ۲۸ آبان ۱۳۱۱ نظام نامه اجرايي اين قانون به تصويب رسيد. در ۲۳ آذر ۱۳2۳ اساسنامه جديد آثار ملي ايران به تصويب رسيد كه طبق لايحه‌اي، حفاظت و مرمت آثار دوره قاجار كه جنبه عمومي داشت نيز مشمول قانون فوق الذكر شد و نهايتا در مصوبه آبان ماه 1352، آثار غيرمنقولي كه از نظر تاريخي يا شئون ملي واجد اهميت باشد صرف نظر از تاريخ ايجاد و پيدايش آن مشمول قانون حفظ آثار ملي شد. از ۲۴ شهريور ۱۳۱۰ نخستين گروه از آثار ثبت ملي گرديدند و تا پايان دوره رضاشاه ۳۴۰ و تا پايان دوره پهلوي ۱۶۳۳ اثر تاريخي- فرهنگي در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد. از اواسط دهه هفتاد روند ثبت آثار ملي سرعت گرفته و تا تير 1394 تعداد آثار ملي ايران به بيش از 31 هزار بنا، تپه، مجموعه و محوطه رسيده است. مسجد جامع قاين، به عنوان اولين اثر تاريخي خراسان جنوبي، در دوره رضاشاه پهلوي(1316 شمسي)، در فهرست آثار ملي ايران قرار گرفت. اكنون فهرست آثار ثبت ملي خراسان جنوبي به 771 اثر رسيده است. اين مقاله ضمن بررسي ملاك ها و نحوه ثبت اثر در فهرست آثار ملي، آخرين وضعيت آثار ملي خراسان جنوبي را به تفكيك موضوع و توزيع محدوده جغرافيايي آنها مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهد. در اين مقاله آثار فرهنگي- تاريخي ثبت ملي اين استان مورد تاكيد قرار گرفته است. اطلاعات، نتايج و يافته هاي اين پژوهش زمينه لازم جهت تدوين برنامه هاي حفاظتي- مديريتي براي مجموعه آثار ملي خراسان جنوبي كه تحت حمايت قانون قرار دارند را فراهم خواهد كرد.