تكميل ساختار تاريخي شهر اصفهان از طريق بازآفريني باغ‌هاي تخريب شده بر اساس اسناد و متون تاريخي، نمونه موردي باغ سعادت‌آباد

Completion of the historical structure of Isfahan by restoration of the destroyed gardens based on historical documents and literature, Case Study: Saadat Abad Garden

دريافت و تدوين تصويري اجتماعي و كالبدي از شهر و بناهاي تاريخي، با مراجعه به متون ادبي، تاريخي، عكس‌ها و تصاوير به جاي مانده در دوره‌ي زماني مشخصي از شهر امكان‌پذير مي‌باشد. دوران صفويه دوراني درخشان در تاريخ شهرسازي و معماري ايران است كه باغ‌ها وكاخ‌هاي بنا شده درون آنها در اين دوران از لحاظ معماري بسيار با اهميت بوده و باقي مانده‌هاي آنها آثاري بسيار با ارزش در متن شهرها مي‌باشند. مانند باغ و كاخ هشت بهشت ،كاخ چهلستون، ... در شهر اصفهان؛حال اينكه بعضاً كاخ‌هاي ويران شده نسبت به كاخ‌هاي باقي مانده برتري‌هاي ويژه‌اي داشته‌اند. دوران قاجاريه، زمان حاكميت مسعود ميرزا ‌ظل‌السلطان در اصفهان بي توجهي به معماري ‌به اوج خود مي‌رسد، تا حدي كه به دستور وي آثار ارزشمند معماري از جمله كاخ هفت‌دست، آيينه‌خانه، عمارت نمكدان در باغ سعادت‌آباد، با خاك يكسان شدند؛ باغ سعادت‌آباد و تلاش در جهت بازآفريني متشابه واقع باغ در اين پژوهش مورد تأكيد است. در اين مقاله كه با روش مشاهده اسنادي و كتابخانه‌اي و مكمل آن روش تحليلي-استنتاجي در تصاوير و نقشه‌هاي قديم، همين طور مشاهده و پيمايش زميني در محدوده سايت باغ و در مواردي با مصاحبه شكل‌گرفته‌است، هدف شناسايي مجموعه‌ي سعادت‌آباد و تمييزبين اراضي، محله و باغ شاهي سعادت‌آباد و عناصر سازنده‌ي اين باغ است. براساس اطلاعات به دست آمده از متون و اسناد، به ويژه سفرنامه‌ها مي‌توان تصاويري به صورت نقشه براي آن تهيه نمود و به پرسش‌هايي از قبيل اينكه اين مجموعه و باغ شاهي چه ويژگي‌هايي داشته، كليت آن چگونه بوده و عناصر اصلي آن چه بوده‌است، پاسخ داد.در نهايت نتايج بدست آمده مي‌تواند ضمن كمك به تعيين محدوده و تعيين حريم ابنيه‌ي از بين رفته‌، نشانه‌هاي مستندي را براي انجام تحقيقات باستانشناسي بعد فراهم آورد؛ و در ادامه، به تكميل تصوير شهر در دوره‌ي صفويه و امروز كمك بسزايي خواهد كرد؛ همين‌طور اهميت نقش باغ سعادت‌آباد و بناهاي تخريب شده‌ي آن‌را در ساختار تاريخي شهر اصفهان روشن خواهدنمود.

it is possible to perceive and compile a social and skeleton image from the city and historical building referring to the literal and historical texts, pictures and images remained in certain period of the city. Safavid era is a bright era in the history of urbanization and architecture of Iran in which gardens and palaces constructed in this era have been very important architecturally and their remains are valuable works in city texture. For example Hashtbehesht garden and palace, Chehelsotoon palace etc In Isfahan; whereas some ruined palaces are superior to the remained palaces. In Qajar era, when Mass oud Mirza Zell-e Soltan was ruling in Isfahan, inattentive to the architecture was reached to its apogee, to the extent that by his order valuable works of architecture such as Haft Dast palace, Ayeneh Khaneh (Mirror hall) palace, Namakdan building in Saadatabad garden were ruined; in this research Saadatabad garden and effort for true similar recreation of the garden is focused. The goal of this research which is done by the method of documentary and library observation in addition to analytical – deduction method in images and old maps, also observation and land survey in garden site and in some cases with interview, is to recognize Saadatabad complex and discern lands, locality and king garden of Saadatabad and its components. According to the obtained data from literatures and documents, especially travel accounts we can provide images as plan for them and can answer questions such as what particulars were there in this complex and Bagh Shahi, what was its universality and what were the major components. Finally, the obtained results can provide documentary symbols for doing coming archeology research while contributing to determine the limit of ruined buildings; then it worthily contributes to completion of city image in Safavid era and contemporary period; as well as it clears the importance of Saadatabad garden and its destroyed building in the historical structure of Isfahan.