پديدار شناسي تجربي زيارت

زيارت يكي از شعائر و مناسك مهم ديني است كه در بين اجتماعات مختلف مذهبي بر اساس آداب معيني انجام مي گيرد و اهميت آن نيز بر حسب مفاد و معناي درون ديني آن تعيين مي شود. با وجود اينكه دين و مناسك ديني در وحدت و انسجام جامعه ايراني نقش بسيار بالايي دارد، متاسفانه مطالعات مرتبط با مناسك ديني (مخصوصاً زيارت) بسيار كم مي باشد. عموماً نخبگان ايراني به مطالعه و تحليل بعد اعتقادي دين، گرايش و علاقه دارند و بعد عملي و مناسكي غالباً ناديده گرفته مي شود. پديدار شناسان با اصرار و تاكيد بر تحويل ناپذيري امر ديني، مي گوشند كه خود را همدلانه در حريم زيستگاه امر ديني قرار دهند و معناي ديني پديدار ها را دريابند. در اين مطالعه نامه هاي بسيار زيادي – بالغ بر 500 نامه – را مطالعه كردم و از بين آنها نامه هايي كه حاوي محتواهايي در خصوص تجربه زيارت بود را مورد تحليل قرار دادم. زيارت يك كنش چند وجهي است كه بسته به انگيزه زاير مي تواند عاطفي، سنتي، ارزشي و عقلاني هدفمند بشمار بياد. در اين مطالعه شواهد و قراين موجود تاييد كننده انواع كنش هاي فوق مي باشد. اما فارغ از اين انواع معناي عميق و نهفته زيارت همانا پذيرفتن مقام الوهي و فوق بشري امام مي باشد. در پس تمام حرف ها و مناسكي كه براي زيارت وجود دارد زاير مي داند كه امام شخص متمايز و داراي قدرت غير معمولي است. كه اگر اين نكته مورد پذيرش نباشد، انتظار بروز فعل زيارت غير معقول است. و دقيقاً به همين خاطر است كه زايران دنبال جلب توجه امام هستند. با ارزش ترين و مهمترين مسئله براي زاير آن است كه در يابد امام به او توجه كرده است يا نه. اينكه بخشي از زايران منتظر طلبيده شدن هستند، دقيقاً به همين علت است. از نظر آنان رفتن به زيارت پيش از آنكه طلبيده بشوند، بي معنا و پوچ است. مواردي نظير خضوع و فروتني، عاشقي و دلدادگي، بر مدار مقام الوهي امام مي چرخند و به عبارتي موارد ثانوي و تبعي زيارت محسوب مي شوند.